شناخت انسان كامل از ديدگاه ابن‌عربي و عطار

اين پژوهش تلاش مي‌كند ضمن بررسي آراء ديگر عرفا به مقايسه ديدگاههاي عطار و ابن‌عربي در خصوص انسان كامل و همچنين اكمل آنها بپردازد و به شباهتها و تفاوتها در آراء و حتي شيوه بيان آنها اشاره نمايد و ميزان تأثيرپذيري عطار از ابن‌عربي را مورد بررسي قرار دهد. در عرفان ابن‌عربي و عطار، انسان كامل داراي عالي‌ترين مرتبه عقل است كه ابن‌عربي از آن به حقيقت محمديه ياد مي‌كند، ولي به وضوح اظهار مي‌دارد كه منظور از حقيقت محمديه، شخص پيامبر(ص) نيست، بلكه آن موجودي است كه برابر عقل اول است. عطار هم ضرورت انسان كامل را گاه با رمز و گاه آشكارا بيان مي‌دارد، ولي در نهايت درمي‌يابيم كه توجه هردو به كامل‌ترين آنها يعني خاتم النبيين معطوف مي‌شود و ابن‌عربي او را نقطه عطف رجال غيب مي‌داند و عطار متأثر از ابن‌عربي، از پيامبر(ص) به عنوان قطب اصلي جهان ياد مي‌كند و بعد از او امام علي(ع) را قطب آل ياسين مي‌داند. با اين وجود، در اغلب شيوه‌هاي رسيدن به اين مرتبه، نيز هردو داراي عقايد مشترك هستند، به جز مرتبه حلول كه عطار معتقد است: او زما گردد ولي ما نشود.