محدوديت‌هاي ناظر بر زايايي فعل‌هاي برگرفته از اسم و صفت در فارسي معيار

در اين پژوهش قصد داريم محدوديت‌هاي ناظر برزايايي فعل‌هاي برگرفته از اسم و فعل‌هاي برگرفته از صفت در فارسي معيار را بررسي كنيم. همچنين به دنبال بررسي رابطۀ ميان شفافيت و زايايي اين الگوي ساخت فعل هستيم. روش تحقيق توصيفيتحليلي و جمع‌آوري داده‌ها به شيوۀ پيكره‌بنياد است. بدين منظور، فهرستي مشتمل بر 90 فعل تبديلي را از يك پيكرۀ نوشتاري خودساختۀ 824000 واژه‌اي و پيكرۀ گفتاري كه از ضبط مكالمات روزمرۀ گويشوران تهيه شده است، جمع‌آوري نموديم. بسامد نمونۀ اين افعال در پيكرۀ نوشتاري 1700 و در پيكرۀ گفتاري 775 است.بررسي‌ها نشان داد كه در كاربرد پايه‌هاي مختوم به واكه براي ساخت اين افعال محدوديت وجود دارد. همچنين اكثر واژه‌هايي كه پايۀ ساخت اين افعال قرار مي‌گيرند، تك‌هجايي و تعداد محدودي نيز دوهجايي مي‌باشند. در رابطه با محدوديت صرفي نيز از ميان مقولات دستوري مختلف تنها مقولۀ اسم و صفت پايۀ ساختن افعال مورد نظر قرار مي‌گيرند. محدوديت ديگر اينكه اسامي و صفات وندي، مركب و مشتق پايۀ ساخت افعال مورد نظر قرار نمي‌گيرند. اما عاملي كه بيش از همه ساخت افعال مورد بررسي ما را محدود مي‌كند، عامل انسداد است كه در اين ميان وجود افعال مركب هم‌معنا مانع ساخت افعال بسيط متناظر مي‌شود. به علاوه، در كنار محدوديت‌هاي ساختاري پيش‌گفته، محدوديت كاربردي نقش مهمي در عدم پذيرش واژه‌هاي ساخته شده با اين الگو توسط گويشوران زبان ايفا مي‌كند. در رابطه با ارتباط ميان شفافيت و زايايي نيز دريافتيم كه شفافيت و تيرگي تأثيري بر زايايي افعال مورد بررسي ندارد.