مفهوم ‌سازي افعال حركتي بسيط زبان فارسي: رويكردي شناختي

پژوهش حاضر به بررسي مفهوم‌سازي افعال حركتي بسيط در زبان فارسي از ديدگاه زبان‌شناسي شناختي پرداخته است. بدين منظور داده‌هاي پژوهش بر اساس چارچوب نظري ارايه شده از سوي تالمي (2000[2007]) تحليل گرديده؛ و بسامد وقوع مؤلفه‌هاي مفهوم حركت در افعال حركتي بسيط زبان فارسي بررسي شده است. تالمي چهار مؤلفۀ اصلي «پيكر»، «زمينه»، «مسير [مبدأ، طول مسير، مقصد]»، «جزء حركتي» و دو مؤلفۀ فرعي «سبب» و «شيوه» را در مفهوم‌سازي رويداد حركتي مؤثر دانسته است. پيكرۀ پژوهش حاضر، متشكل از 126 فعل حركتي است كه از پايگاه دادگان، پايگاه داده‌هاي زبان فارسي و ساير منابع مكتوب استخراج و در بافت جمله تحليل شده‌اند. از نتايج اين پژوهش مي‌توان اين‌گونه بيان نمود كه از ميان چهار مؤلفۀ اصلي حركت از ديدگاه تالمي، مؤلفۀ «پيكر» و از ميان مؤلفه‌هاي فرعي مسير، مؤلفۀ «مقصد [نقطۀ پايان]» نسبت به ساير مؤلفه‌ها از بسامد بالاتري در مفهوم‌سازي رويدادهاي حركتي برخوردار است. همچنين دو مؤلفۀ «شيوه» و «سبب» در افعال حركتي زبان فارسي يا به صورت‌هاي ادغامي در ريشۀ فعل يا به صورت جداگانه در سطح جمله در مفهوم‌سازي رويداد حركتي مؤثرند.