الگوهاي كاهش ظرفيت فعلي: شواهدي از زبان فارسي

مقالۀ حاضر تحليلي بين زباني از الگوهاي كاهش ظرفيت فعل كه به حذف كنشگر منجر مي شود ارائه مي دهد. در اين راستا بهره گيري زبان فارسي از دو الگوي مهم ضدسببي و مجهول سازي مورد بررسي قرار گرفته است و نشان داده شده كه هرچند عمليات تغيير ظرفيت غالباً در زبان هاي ديگر به صورت ساختواژي رخ مي دهد، در زبان فارسي اين فرايندها از طريق الگوهاي غيرصرفي صورت مي پذيرد. در خصوص مجهول سازي نيز نشان داده شده از آنجا كه اين فرايند كاهش ظرفيت فعل را به همراه دارد، برخلاف نظر برخي از زبانشناسان، ساخت غيرشخصي اختياري را نمي توان به عنوان مجهول نحوي در نظر گرفت. همچنين تغيير تعدي به ساخت مجهول منجر نمي گردد بلكه اين فرايندِ واژگاني، ساخت هاي ضدسببي و غيرسببي را به دست مي دهد. در اين مقاله سعي شده است با استفاده از سه محك الف) مجاز بودن قيد به خودي خود؛ ب) صورت متناظر ضد سببي ايستا؛ و ج) باهمايي با عامل گروه حرف اضافه اي، راهي براي تشخيص ساخت هاي ضدسببي در زبان فارسي ارائه گردد. علاوه برآن الگوهاي برآيندي، انعكاسي و دوسويه نيز مورد بررسي قرار گرفته و نشان داده شده است كه زبان فارسي از ميان اين سه الگو تنها از الگوي برآيندي براي كاهش ظرفيت فعل و حذف كنشگر بهره مي گيرد.