بررسي تغييرات معنايي واژۀ «دولت» در زبان فارسي بر اساس نظريۀ پيش‌نمونه

در اين پژوهش، به تغييرات معنايي واژۀ «دولت» در تاريخ متون نثر فارسي، از سدۀ چهارم تا امروز، پرداخته شد. معاني مختلف اين واژه، در 80 اثر منثور فارسي، به تفكيك سدۀ نگارش آثار، جستجو و استخراج شد. اگرچه معناي كلّي واژۀ «دولت» در ظاهر تغيير چنداني نكرده است، امّا اين واژه، در متون فارسي بررسي‌شده به 21 معناي مختلف به‌كار رفته است. تلاش شد، تغيير معاني واژۀ «دولت» در چارچوب نظريۀ پيش‌نمونه با رويكرد گيرارتز (1997) تبيين شود. نظريۀ پيش‌نمونه، تغييرات معنايي اين واژه را در قالب سه فرضيه از فرضيات چهارگانۀ راجع به مشخّصه‌هاي پيش‌نمونگي، به‌خوبي توضيح داد. در تأييد فرضيۀ (2)، مشخّص شد كه مفاهيم خاصّي محور تغييرات هستند و تغييرات معنايي، در حاشيۀ خوشه‌ها و در ارتباط با اين مفاهيم كانوني روي مي‌دهند، برخي مفاهيم، حاشيه‌اي هستند و در مقايسه با معاني كانوني ناپايدارترند و برخي مفاهيم، هم‌زمان در بيش‌از يك خوشۀ مفهومي ريشه دارند. شواهدي به دست آمد كه نشان مي‌دهند، نوسان در مرزهاي واژه مي‌تواند باعث دو وقوع مستقل يك مفهوم در دو مقطع زماني مختلف، يا پديدۀ تعدّد مبادي معنايي شود. كه اين امر، مؤيّد فرضيۀ (3) است و در نهايت، اهمّيت اطّلاعات جهان خارج در تغيير مفهومي واژه نشان داده شد كه فرضيۀ (4) گيرارتز را تأييد مي‌كند.