رويكردي شناختي به بازنمايي رويداد حركت در زبان هَورامي

حركت، يكي از بنيادي‎ترين تجارب بشر است؛ بنابراين، به نظر مي‎رسد اين رويداد به‌صورت مفهومي جهاني در همۀ زبان‎هاي دنيا بازنمايي شود. بر اساس نظريۀ الگوهاي واژگاني‎شدگي تالمي (١٩٨٥ و ٢٠٠٠)، زبان‎ها به لحاظ بازنمايي رويداد حركت به دو رده تقسيم مي‎شوند: فعل‎بنياد و تابع‎بنياد. در زبان‎هاي فعل‎بنياد، جزء هسته‎اي رويداد حركت، يعني مسير در فعل و شيوۀ حركت در تابع بازنمايي مي‎شوند؛ امّا در زبان‎هاي تابع‎بنياد، عكس اين اتّفاق مي‎افتد. هدف پژوهش حاضر، بررسي جايگاه زبان هَورامي در رده‎شناسي دوگانۀ تالمي است. بدين منظور، ١٤٠ فعل حركتي (ساده و غير ساده) هورامي از طريق مصاحبه با ٢٠ گويشور بومي بالاي ٣٠ سال گردآوري و تحليل شده‎اند. تحليل داده‎ها نشان مي‎دهد كه زبان هورامي، رده‎شناسي دوگانۀ تالمي را به چالش مي‎كشد؛ زيرا عناصر معنايي مسير و شيوه، تقريباً به يك اندازه در ريشۀ فعل واژگاني مي‎شوند؛ به عبارت ديگر، هورامي هم ويژگي زبان‎هاي فعل‎بنياد و هم تابع‎بنياد را دارد؛ لذا نمي‎توان آن را به‌طور قطع در يكي از دو ردۀ پيشنهادي تالمي قرار داد. بهتر است رفتار آن را در بازنمايي رويداد حركت با توجّه به پيوستار برجستگي شيوه (اسلوبين، 2004) و پيوستار برجستگي مسير (ايبارتس آنتونانو، 2004) ارزيابي كرد. به اين ترتيب، هورامي در بخش‎هاي مياني اين دو پيوستار قرار مي‎گيرد، به ‌علاوه، از آنجا كه الگوي (حركت + مسير + شيوه) سوّمين الگوي واژگاني‎شدگي پربسامد در هورامي است، اين زبان، داراي ويژگي زبان‎هاي دو قطبي (اسلوبين، 2004) نيز است.