نظم نحوي و نقش آن در ادبيت سخن

اصطلاح «نظم» در ادبيات پارسي دري، ناظر بر دو معني است: يكي وزن عروضي و ديگري نظم نحوي. اين جُستار، مفهوم نظم را يك كيفيت زيباشناختي در نحو سخن مي‌داند و آن را از اصطلاح نظم به‌معني وزن عروضي جدا مي‌كند. نخست، نظريۀ نظم و تبار آن را معرفي مي‌كند؛ سپس با تبيين دو مفهوم نظم پايه (ساخت نحوي دستورمند) و نظم هنري (ساخت نحوي دستورگريز) مي‌كوشد تا نقش دستورگريزي نحوي را در فرايندِ هنري شدنِ سخن و شكل‌گيري ادبيّت سخن به بحث گذارد و ارزش دستورگريزي را در سخن ادبي نشان دهد. از طريق دست‌كاري نحوي نوسازي اطّلاع، آشنايي‌زدايي هنري حاصل مي‌شود. در اين مقاله مفهوم ديناميسم نحوي نيز به‌عنوان يك فرايند زيباشناختي در خواندن شعر مطرح شده است.