برنامه‌ريزي راهبردي توسعه حفاظت محيط‌زيست در اكوسيستم هاي تالابي (مطالعه موردي حوضه آبخيز تالاب قره قشلاق)

تالاب­ها يكي از با اهميت­ترين اكوسيستم­هاي طبيعي كره زمين هستند. منطقه شكار ممنوع و تالاب قره­قشلاق از مهم­ترين و بزرگ­ترين تالاب­هاي اقماري درياچه اروميه و يكي از مناطق مهم پرندگان IBA در دنيا مي­باشد. اما متأسفانه در سال­هاي اخير با توجه به فعاليت­هاي مخرب انساني با مخاطرات فراواني مواجه شده­ است. اين پژوهش علمي كاربردي با هدف ارائه برنامه راهبردي توسعه حفاظت محيط‌زيست تالاب قره­قشلاق با درنظر گرفتن شرايط و عوامل داخلي و خارجي حاكم بر منطقه و با استفاده از مدل تحليلي SWOT به انجام رسيد. بدين‌منظور ابتدا عوامل داخلي (نقاط ضعف و قوت) و عوامل خارجي (فرصت‌ها و تهديدات) محيط تحت بررسي، پس از بازديد ميداني و تكميل پرسش­نامه توسط جامعه آماري و همچنين خبرگان منطقه شناسايي شدند و سپس در قالب جدول­هاي ارزشيابي عوامل داخلي (IFE) و ارزشيابي عوامل خارجي (EFE) نمره‌دهي و وزن‌دهي گرديد. به‌منظور وزن‌دهي عوامل داخلي و خارجي از فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و نرم‌افزار EXPERT CHOICE11 بهره‌گيري شد كه ضريب ناسازگاري در تمام مراحل وزن­دهي كمتر از 1/0 مي­باشد. همچنين بر اساس نتايج ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي راهبردهاي مناسب تدوين و در نهايت با استفاده از ماتريس (QSPM) راهبردها نمره­دهي و ارجحيت آن­ها تعيين گرديد. طبق نتايج به­دست آمده 9 عامل قوت و 12 عامل ضعف به­عنوان عوامل داخلي و 6 عامل فرصت و 11 عامل تهديد به عنوان عوامل خارجي شناسايي شدند. بر اساس نتيجه ماتريس ارزيابي عوامل داخلي و خارجي موقعيت راهبرد تدافعي پيشنهاد شد. از بين 9 راهبرد تدافعي پيشنهادي راهبرد دوم (WT2)، يعني «راهبرد تدوين برنامه راهبردي زيست­محيطي به­منظور  پايش كيفيت و كميت آب تالاب و كنترل انواع آلودگي­ها و  تغييرات كاربري اراضي» با كسب بالاترين امتياز 764/2 به‌عنوان اولين اولويت برنامه‌ريزي راهبردي مهم براي حفاظت اين منطقه حاصل شد. بنابراين مديريت منطقه پيش از هر اقدامي مي‌بايد نسبت به ايجاد زمينه‌هاي توسعه رويكرد حفاظت در منطقه بر­اساس تدوين برنامه راهبردي زيست محيطي، برنامه‌ريزي اساسي نمايد.