بررسي ديدگاه تسدال در مقايسۀ تطبيقي مفهوم قرآني ميزان با دين مصر باستان

A Survey of Tisdall's View on the Relation between the Concept of Mīzān in Quran and the Religion of Ancient Egypt

از ديدگاه ويليام تسدال، مفهوم قرآنيِ «ميزان»، برگرفته از كتابي جعلي به نام «عهد ابراهيم» است كه حدود چهارصد سال پيش از هجرت، در مصر نوشته شده و احتمالاً پيامبر(ص) شرح آن را از ماريه همسر قبطي ­اش شنيده است. وي خاستگاه اين مفهوم را پيش­تر از آن، از منبعي بسيار قديمي به نام «كتاب مردگان» دانسته كه ريشه در آيينِ اساطيري مصر باستان دارد. پژوهش پيش­رو كه به شيوۀ توصيفي- تحليلي سامان يافته، در پي آن است تا پس از تحليل دقيقِ واژۀ ميزان در آيات قرآن، به نقد و ارزيابي ديدگاه تسدال در اين­باره بپردازد. بررسي­ ها نشان مي­دهد: متن شفاهي و نوشتاري دو كتاب مورد ادعاي وي هرگز در زمان پيامبر(ص) مطرح نبوده و تفسير واژۀ ميزان در قرآن، به هيچ عنوان با آيين مصر باستان هم‌خواني ندارد. هم‌چنين از آنجايي كه سُوَر مورد استناد تسدال- كه اين واژه در آن­ها به كار رفته است- مكي هستند، نظريۀ آموزش شفاهي چنين مفهومي از سوي ماريه قبطيه، احتمال نسنجيده و شاذي است كه از عدم تسلط كافي وي بر تاريخ اسلام و مكي و مدني بودن سُوَر قرآن حكايت دارد.

William St. Clair Tisdall, a British linguist and historian, believes that the concept of mīzān, "otherworldly measure", in Quran was adopted from an apocryphal book, Testament of Abraham, written in Egypt about four hundred years before the migration of the Prophet and the Prophet probably heard it from his Coptic wife, Mary. According to Tisdall the origin of this concept can be trace back to ancient Egyptian mythology and the book of the dead. By employing the descriptive-analytical method, this article tries to challenge the viewpoint of Tisdall. Studies show that both written and oral versions of these two books were not available at the time of the Prophet. Moreover, the Surahs in which mīzān is used are all Maki, therefore the idea of oral transmission of the concept through Coptic Marie is completely improbable and it shows the lack of Tisdall's proficiency in the history of Islam.