مفهوم مايا در مكتب ودانته و مقايسه آن با برخي از مفاهيم اسلامي

Māyā in the Vedānta School and Some Similar Concepts in Islamic Mysticism

تمام اديان و آيين‌ها داراي اصطلاحات كاربردي هستند كه در طول زمان و در مكاتب مختلف معاني گوناگون و گاه متضادي به خود گرفته‌اند. مايا يكي از اين اصطلاحات است كه در اين نوشتار سعي بر آن داشته‌ايم كه با در نظر گرفتن ريشه لغوي اين كلمه، سير تطور معاني آن را از وداها تا حضور در اوپنيشدها و نهايتاً مكاتب فلسفي هند بررسي كنيم. اما در ميان كاربردها و معاني مختلف مايا، اين كلمه نقش مهمي در مكتب ودانته به خصوص معروف‌ترين شاخه آن يعني ادويته ودانته به عنوان يكي از مهم‌ترين و تأثيرگذارترين مكاتب فكري در هند داشته است. نقش اساسي مايا در هستي‌شناسي و تئوري آفرينش‌ اين مكتب و تبيين كاركردهاي آن از جمله دستيابي به رستگاري در اين نوشتار مورد بحث قرار گرفته است. در پايان نيز از منظري تطبيقي، نگاهي بر ديدگاه پژوهش‌گران مسلمان درباره مايا داشته و شباهت آن با برخي اصطلاحات و مفاهيم اسلامي مورد اشاره قرار گرفته است.

All religions and cults have some practical terms which gradually take on different meanings, even contradictory, in different schools and sects. Māyā is one of these terms to which this article addresses and tries to study its meanings from Vedas to Upanishads and Indian philosophical schools of thought. But among the various uses and meanings of the Māyā, this term has played an important role in Advaita Vedānta School, founded by Shankara. In this article, the place of Māyā in Advaita Vedānta's ontology and its role in the theory of creation and salvation is surveyed. Finally, from a comparative point of view, we look at some Muslim scholars' views on Māyā and we also study some similar concepts in Islamic mysticism.