كليدواژه :
نظام وفا , نمايشنامه‌ها , ستاره و فروغ , فروز و فرزانه , پيروزي دل
چكيده فارسي :
حاضر نگاهي است تاريخي‌تحليلي و مستند بر زندگاني و آثار نمايشي يكي از شاعران پرآوازه و درعين‌حال گمنام نمايشنامه‌نويسي ايران‌زمين به نام نظام وفا كه در اواخر دوران پهلوي اول توانست با نگارش نمايشنامه‌هاي مدرسه‌اي و رويكردهاي پداگوژيكي و حتي فمينيستي، نام خود را به عنوان يكي از رجال ادبيات نمايشي كشور ما به ثبت برساند. نظام وفا بي‌گمان يكي از سخنوران نامي و شعراي نازك طبع كاشاني سدۀ اخير كشور ماست كه او را حتي لقب «بنيان‌گذار مكتب رمانتيك» در ايران نام نهاده و ازاين‌رو از معدود شعراي معاصر كشور ماست كه در زمان حياتش هم به اشتهار رسيد و تعداد زيادي كوچه و خيابان و مدرسه به نامش نام‌گذاري شد و هم آنكه در همان زمان حياتش، نام و اشعارش در تذكره‌ها و تواريخ ادبي به ثبت رسيد. حال با تمام توجهات كمابيش سطحي و چه بسا به ندرت نقادانه‌اي كه دربارۀ فعاليت‌هاي شعر و شاعري نظام وفا تا به امروز صورت گرفته، آنچنان كه مي‌بايست تاكنون اصلاً در باب فعاليت‌هاي نمايشي و نمايشنامه‌هاي ايشان سخني به ميان نيامده و حتي در كتب مرجع ادبيات نمايشي ايران نيز جز ذكر يك اسم، كوچك‌ترين
اشاره‌اي را دال بر اين موضوع نمي‌توان پيدا كرد.
مي‌دانيم كه به واسطۀ شهرت روزافزون نظام وفا در زمينۀ ادبيات و به خصوص شعر و شاعري و همين‌طور كم‌توجهي جوامع دانشگاهي و نمايشي معاصر ايران به مقولۀ ثبت و ضبط جريانات ازيادرفتۀ تئاتر كشورمان، آثار نمايشي نظام وفا نيز در اين اثنا فراموش شده است. ازاين‌رو اين مقاله در صدد است كه گوشۀ كوچكي از فعاليت‌هاي نمايشي وي را روشن سازد، باشد كه اين كلام مختصر مسير را براي ساير پژوهندگان و رهروان اين راه هموار سازد. در مجموع، آنچه هدف و كليت اصلي اين پژوهش را تشكيل مي‌دهد: ابتدا نگاهي است به زندگاني، آثار و مجموعه آثار و كتب نظام وفا و در ادامه، آثار نمايشي نظام را با تمركز بر روي دو نمايشنامه و يك سناريوي چاپ‌شده از ايشان شرح داده و در نهايت، بدون هرگونه جانب‌داري و ارزش‌گذاري، به ساختار نمايشي و اوضاع اجتماعي‌فرهنگي دوران خلق نمايشنامه‌هاي نظام وفا به تفصيل اشاره كرده‌ايم.
چكيده لاتين :
The present paper adopts and expresses a historical, analytical, and documented view on the life and works of one of the most well-known poets but obscure playwrights in Iran. Living in the late Pahlavi I dynasty, Nizām Vafā wrote plays with pedagogical and even feminist approaches, leaving his name as one of Iranian figures of dramatic literature. Certainly one of the most famous orators and poets of our country in the last century is Nizām Vafā who has even been dubbed “The founder of Romanticism” in Iran. He is among the few contemporary poets who was well-known during his lifetime and his name and poems were recorded in biographies and literary chronicles. With all the attention—superficial or critical— directed to Nizām Vafā, there is, unfortunately, a dearth of research about his plays and dramatic works and there is not any reference to his plays even in the reference books of dramatic literature in Iran. Obviously, as Nizām Vafā’s reputation is growing in relation to poetry in Iranian academic communities, his dramatic works have been, in the meantime, forgotten. Therefore, this paper aims to shed light on a small portion of his dramatic activities hoping to pave the way for further studies. In so doing, this study, first, investigates Nizām Vafā’s life and works, and then explains his dramatic works highlighting his two printed plays and a printed scenario published in Iran. Finally, apart from any bias and judgment, the dramatic structure and socio-cultural situations in Nizām Vafā’s era have been discussed in detail.
