نقد حكم فقهي ليلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در انديشۀ فقيهان متأخرالمتأخر و معاصر

انسان كه با صدايي پرطنين هراسان مي‌شود، در آغازين مواجهۀ خود با جهان آخرت كه در روايات از آن با شب اول قبر تعبير شده، ناگهان با هزاران پديده ناآشنا برمي‌خورد. پيامبر اسلام (صلي‌اللهعليه‌وآله) با توصيۀ بازماندگان به صدقه از طرف ميّت، براي اين مرحله پرهراس از حيات بشر چاره‌جويي كرده و براي بازماندگان نادار هم نمازي معروف به «نماز وحشت» جايگزين فرموده است. اصل اين مسئله در فقه متقدمين و متاخرين وجود ندارد و در فقه متاخرالمتاخرين آن هم به صورتي ناقص متولد شده؛ زيرا توصيۀ ترتيبي يادشده به نماز وحشت تقليل يافته و شرطِ ناداري به كلي فراموش شده است. نتيجه اينكه نه تنها بر سر زبان همۀ متشرعه بلكه در همۀ متون فقهي متاخرالمتاخرين تا عموم رساله‌هاي عمليۀ معاصر، تنها مستحب ليلۀ‌الدفن همان نماز وحشت انگاشته شده است. پژوهۀ فرارو با ريشه‌يابي تاريخي – فقهي اين مسئله و تحليل اقوال و روايات آن با كمك روش اجتهاد، كوشيده است سنت اصيل اسلامي در اين مرحلۀ بسيار حساس از زندگي انسان را بازكاوي كند. اميد آنكه اگر جامعۀ فقهي اين تلاش را موفق بداند، رساله‌هاي عمليه و سپس بيان مبلغان و در نهايت عملكرد متشرعه نيز در اين راستا بازنگري شوند.