خوانش‌ جرم شناسانه آثار سعدي (با تأكيد بر گلستان و بوستان)

سعدي، نويسنده و شاعر سده هفتم، گرچه در زمره حقوق دانان جاي نمي گيرد و از اساس حوزه فعاليت او به‌گونه اي نبوده كه در ارتباط با جرم و جرم شناسي سخن بگويد و در مسائل حقوقي و قضايي ورود پيدا كند، با وجود اين، اظهارنظرهاي پراكنده وي در زمينه جرم و گناه، بعضا با ديدگاه هاي نو كه امروزه به‌عنوان جرم شناسي مطرح مي شوند، سازگاري داشته و در خور بررسي است. شايد بتوان دليل چنين شباهتي را آن دانست كه اين علوم درباره نوع «انسان» سخن مي گويند و سعدي نيز، به‌‌عنوان يكي از اديبان مطرح در حوزه انسان‌شناسي، مباحث دامنه داري پيرامون زندگي جمعي و شيوه‌هاي برخورد با اقشار مختلف جامعه را ارائه كرده است. بنابراين، مواردي چون تناسب كيفر با جرم، قطعيت و حتميت مجازات، پيش گيري، حالت خطرناك، برچسب زني و معاشرت هاي ترجيحي كه كاركرد جرم شناختي دارند، در آثار سعدي به فراواني نمايان است. نوشتار حاضر آهنگ آن را دارد با تبيين اين هم ساني ها، بارقه ها و جلوه هايي از جرم‌شناسي كلاسيك، اثباتي و جامعه‌شناسي جنايي را در گلستان و بوستان سعدي شناسايي و ارتباط آنها را با آموزه‌هاي جرم شناسان و جامعه شناسان بررسي نمايد؛ و افزون بر اين، با توجه به اينكه برخي انديشه ها در تقابل با يكديگر قرار داشته و در گفتار سعدي نيز هويدا هستند، چنين موضوعي را تناقض نپنداشته و به عمل‌گرايي او مرتبط نمايد.