تبيين فناي معرفتي و وجودي بر اساس نظريه علم حضوري علامه طباطبايي

فنا يكي از مقامات عرفاني است كه هدف عارف از تحمل رنج سلوك، رسيدن به آن مقام است. در اينكه فنا چيست بين عارفان اختلاف است؛ بعضي آن را به فناي معرفتي و بعضي آن را به فناي صفاتي و بعضي ديگر به فناي وجودي تعبير مي‌كنند. فهم فناي وجودي بسيار مشكل است و اگر درست تبيين نشود به حلول مي‌انجامد. هدف اين پژوهش تبيين فناي معرفتي و وجودي براساس رابطۀ علت و معلول در نظر فيلسوفان حكمت متعاليه و نظريۀ علم حضوري با تبيين علامه طباطبايي است. علامه طباطبايي علم علت و معلول به هم را حضوري مي‌داند و به اتحاد عالم و معلوم معتقد است؛ پس بين علت و معلول نوعي اتحاد برقرار است و هر جا اتحادي برقرار است حمل نيز جايز است؛ اين حمل از نوع حقيقه و رقيقه است. علاوه‌ بر آن معلول عين‌الربط به علت است و هرچه دارد ازجمله افعال، صفات و ذات از علت است و كار سالك در فناي معرفتي، شهود رابط بودن خود و موجودات ديگر است. با تبييني كه علامه طباطبايي از رابطۀ علت و معلول و علم حضوري دارد، فناي وجودي را به فناي معرفتي نزديك مي‌كند و عارف در فناي وجودي اين اتحاد را شهود مي‌كند نه آنكه واقعاً حلول يا اتحاد بين دو موجود صورت بگيرد.