بررسي تحليلي و مقايسه‌اي محراب ضلع غربي شبستان شمالي جامع كاشان

Analytical and comparative of western side Mihrab of northern Shabistan of Kashan’s Jami’ mosque

محراب مسجدجامع كاشان ازجمله محراب‌هاي گچبري شاخص برجاي‌مانده از دوران اسلامي است كه در سير تطور مسجدجامع كاشان و همچنين سير هنر محراب‌هاي گچبري دوران اسلامي به‌ويژه در ايران از اهميت بالايي برخوردار است. با وجود اهميت تاريخي اين محراب، تاكنون مطالعۀ جامعي روي آن انجام نشده است كه شايد دليل اصلي آن تخريب گسترده‌اش در دهه‌هاي اخير باشد. در اين پژوهش، نگارنده بر آن است تا باتوجه‌به مستندات موجود، در گام نخست توصيف دقيقي از تمام جزئيات آن ارائه كنند و سپس آن را براساس ويژگي‌هاي تزييني و ساختاري تحليل و در ميان محراب‌هاي گچبري دوران اسلامي، مورد ارزيابي قرار دهد. هرچند هدف اين نوشتار ارائۀ تاريخ‌گذاري محراب مسجدجامع نيست، به بخشي از پيچيدگي‌هاي اين مسئله پرداخته شده است. براي نيل به اين اهداف، از روش توصيفي‌تحليلي در بررسي اين محراب استفاده شده است. ضرورت و اهميت اين پژوهش از آن جهت است كه باوجود مطالعات انجام‌شده، همچنان توصيف و تحليلي دقيق و جامع از محراب مسجدجامع كاشان انجام نشده است. بر اين اساس در اين پژوهش تلاش شده ضمن توصيف و تحليل اين محراب، مقايسۀ آن با ديگر محراب‌هاي گچبري ايران انجام شود. باتوجه‌به مطالعه انجام شده، مي‌توان بيان كرد كه محراب مسجدجامع كاشان از جهات گوناگون، ازجمله محراب‌هاي گچبري مهم دوران اسلامي است و دربارۀ دوره زماني آن، تنها مي‌توان آن را در زمرۀ محراب‌هاي مهم سده‌هاي ششم تا هشتم هجري به‌شمار آورد.

The Mihrab of Kahsan’s Jami’ mosque is one of the most important stucco Mihrabs of Islamic Period which has had an important place in the history of Islamic art of stucco designs and the evolution of the jami’ itself. Yet, despite this historical significance, no comprehensive study of this Mihrab has been done and this is maybe because of the desolate condition of the Mihrab in the recent decades. Therefore, this paper’s objective is to present a detailed description of this Mihrab and then, according to decorative and structural features, to determine its place among all Islamic Mihrabs. To reach this objective, a descriptive-analytic approach has been used. At the end, the problem of dating this Mihrab has been discussed. According to available evidence, it can be concluded that the Mihrab of Kashan’s Jami’ is one the important stucco Mihrabs of the Islamic period and the only reasonable time for its construction is the period between sixth and eighth centuries AH.