خانه‌باغ لاجوردي كاشان در گذر زمان

Lajavardi Khane-Bagh of Kashan through the ages

كاشان ازجمله مناطقي است كه در آن، انواع و اقسام باغ‌هاي تاريخي وجود دارد. يكي از اين انواع، خانه‌باغ‌هاست كه عموماً در داخل و يا حومۀ شهر قرار داشته و شامل عمارت حوضخانه‌‌اي است. در دهه‌هاي اخير، بسياري از اين باغ‌ها تخريب شده است؛ اما خانه‌باغ لاجوردي كه اكنون عنوان فرهنگ‌سراي فيض كاشاني را دارد، يكي از بازماندگان اين نوع بناهاست و علي‌رغم تغييرات در بنا و باغ‌آرايي، هنوز ساختار اصلي خود را حفظ كرده است. اين بنا در اواخر قاجار، توسط علي جان حاجي‌زاده بنا و به سيد محمد لاجوردي فروخته شده و طي چندين دهه، مورداستفادۀ خاندان لاجوردي و مهمانان و همكاران صنعتي آنان بوده است. در سال1353، اكبر لاجورديان اين بنا را به فرح ديبا پيشكش و وي آن را به شهرداري كاشان واگذار مي‌كند و كماكان نيز در تملك شهرداري است. در اين مقاله با توجه به بررسي‌هاي ميداني و مصاحبه‌هاي شفاهي و مطالعات اسنادي و تهيۀ نقشه، به موضوعاتي چون موقعيت باغ، مالكان بنا، قدمت و تحولات تاريخي آن، اجزا و عناصر كالبدي باغ، منشأ و مسير آب باغ، درختان و طرح كاشت پرداخته و به‌عنوان جمع‌بندي، اهميت اين باغ و ضرورت ثبت آن را موردتوجه قرار داده‌ايم.

City of Kashan is located in north of Isfahan province, between the Karkas Mountains of Natanz and the Great Salt Desert; where vegetation is inappreciable and bushes and shrubs are slight. Kashan has a warm and dry climate and in accordance with that, some structures, titled Khane-Bagh (house-garden), have been designed which contained a building with fruitful and unfruitful trees at its opposite side and a stream between the building and garden. Nowadays most of Khane-Baghs have destroyed and only few of them remained empty and almost dilapidated here and there. Lajavardi Khane-Bagh is the only structure of this kind that despite of alterations and modifications, has survived firm and steady is now employed as the cultural center of Fayz Kashani. This article is presented in two parts; at the former one, pre-Islamic revolution owners of the structure, namely Lajavardi family, have been introduced and at the second one, architecture of the building and its usages before and after Islamic revolution of Iran have been investigated based on field research and documentation.