شهروندي اجتماعي در كتاب‌هاي درسي

Citizenship Social in the Curriculum

اين مقاله حاصل پژوهشي است كه طي آن همه كتاب‌هاي درسي مدارس ايران در سال تحصيلي 94-95 بررسي شده است. در پژوهش مذكور جمعا 92 كتاب درسي شامل 12641 صفحه، با روش تحليل محتواي كمي بررسي شد. هدف، اين مقاله توصيف و تحليل پيام‌هاي مربوط به «حقوق اجتماعي» و «تكاليف شهروندان» در كتب درسي است. از دو نظريه «برجسته‌سازي» و «كاشت» براي تبيين يافته‌ها استفاده كرده‌ايم. از مهمترين يافته‌ها مي‌توان به اين موارد اشاره كرد؛ در مقابل 4 حق اجتماعي براي شهروندان، 15 تكليف بعهده آنها گذاشته شده است. در مقابل 44 مورد حق شهروندي كه در كتب درسي مختلف تكرار شده‌اند، 658 تكليف دركتاب‌هاي درسي آمده است. با بررسي مهمترين اسناد بالادستي كشور يعني قانون اساسي، سند چشم انداز بيست ساله و نقشه جامع علمي كشور، دريافتيم نسبت حق و تكليف در كتب درسي با اسناد بالادستي همخواني ندارد. به نظر مي‌رسد كتاب‌هاي درسي عمدتا در صدد «كاشت» انگاره مكلف بودن شهروندان است، تا ذي حق بودن آنان.

This article is the result of a study in which all school textbooks of Iran were studied in the academic year of 1994-94. In the study, a total of 92 textbooks including 12641 pages were examined using quantitative content analysis method. The purpose of this paper is to describe and analyze communications related to social rights and citizen's assignments in textbooks. We have used two highlighting and planting theories to explain the findings. The most important findings are the following: in contrast to the four social rights for citizens, they are assigned 15 assignments. In contrast to 44 citizenship rights that have been repeated in various textbooks, 658 have been given in textbooks. By examining the most important documents in the upstream country, the constitution, the 20-year vision document and the country's comprehensive scientific plan, we find that the ratio of the right to the textbook does not correspond to the upstream documents. Textbooks seem to be primarily aimed at planting the notion of citizenship, so that they are right.