تحليل ابياتي از ديوان خاقاني شرواني همراه با نقد شروح پيشين

Analysis of Some Verses from Khāqāni Shirāni’s Divān Along With aReview of Earlier Commentaries

خاقاني شرواني يكي از بزرگ­ترين و خاص­ترين شاعران فارسي ­زبان است. پيچدگي و چندلايگي اشعار اين شاعر يكي از وجوه ممتاز و خاص ­بودن شعر اوست. گواه دشواري اشعار او، وجود انواع شروح متقدم چون شادي­­آبادي و شروح متأخر معروف است. دريافت اشعار خاقاني به توغّل در انواع علوم قديمي مثل نجوم، طب، تاريخ و اساطير، قرآن و حديث، فنون بلاغت و جامعه ­شناسي اثر نياز دارد كه­ بي­ توجه ي به آنها مخاطبانش را به بيراهه مي­برد. در اين مقاله، تكيه بر ابياتي است كه از نظر پژوهشگران به دلايل مذكور به غلط شرح شده­ است؛ همچنين ضمن اشاره به شرح و نظر شارحان، شرح آنان بررسي و نقد شده و در نهايت براي هر بيت معنايي كه درست به نظر مي­رسد، با توجه به دلايل درون­ متني، برون‌متني و پيرامتني به دست داده شده است. در پايان مقاله نيز نحوه ­ي قرائت يك كلمه­ ي جغرافيايي (ابهر) كه تاكنون در شعر خاقاني مغفول مانده، بررسي شده است.

Khāqāni Shirāni is one of the greatest Persian poets having a special place in literature sue to his intricate poetry; many commentaries are written on his poetry by people such as Shadiabadi, and others. To understand Khāqāni Shirāni's poetry one shall need mastery of ancient sciences (Astronomy, medicine, history and mythology, Qur'an and Hadith), rhetoric, and sociology of the work. In this article, verses that we think have been misinterpreted are analyzed, and based on the intertextual, extratextual, and paratextual clues, new commentaries are provided. Finally, the pronunciation of a geographical word (Abhar) which until now has been ignored is discussed.