چهره ي بزرگمهر (برزويه) از وراي تاريخ

Bozorgmehr (Borzooyeh) in historical Perspective

از ديرباز نام برزويه ي طبيب و بزرگمهر ح يكم، در بسياري از روايات در كنار هم و يا در جاي هم نشسته است، اما در باب جايگاه تاريخي اين دو، به سبب از بين رفتن تعداد زيادي از متون پهلوي، تغيير خط، انتقال شفاهي تاريخ با خاستگاه هاي چندگانه و در نتيجه آميختگي روايات، شواهد روشني ارائه نشده است. به همين سبب اطلاعات مورخان قرون اوليه ي اسلامي در بسياري از موارد، جسته و گريخته و گاه متناقض و يا آميخته به افسانه و اسطوره است. در نتيجه در ذكر شرح حال افراد، وزرا و حتي پادشاهان اختلاف اقوال بسيار است. اين بحث از جمله مباحثي است كه مستشرقيني نظير نولدكه و كريستنسن نيز بدان پرداخته اند. بحث در باب موجوديت بزرگمهر حكيم ، او كه از كي سو نامش در باب تمهيد بزرجمهر بختگان با كليله و دمنه پيوند خورده و از سوي ديگر حكيم ، وزيري است كه سخنان حكيمانه اش چون مهري رخشان در جاي جاي ادب پارسي مي درخشد. نولدكه بزرگمهر را شخصيتي موهوم و افسانه اي خوانده و به دنبال او كريستنسن در «داستان بزرجمهر حكيم » به دلايل چهارگانه اش بدين نكته ميرسد كه «گمان ميكنم كه بزرگمهر، حكيم مرموز، همان برزويه است » و نه بيشتر برزومهر يا برزويه اي تاريخي كه عاري از وزارت، سياست و سخنان حكيمانه است و تنها رهآوردش، كليله و دمنه است. در اين مقال نگارنده با اتكا به شواهد تاريخي و ادبي ضمن اثبات كيي بودن بزرگمهر و برزويه، تلويحاً به رد دلايل كريستنسن در باب تاريخي نبودن شخصيت بزرگمهر ( برزويه) پرداخته است. نگارنده به برزويه اي (بزرگمهر)ميپردازد كه حكيم است و وزير و آورنده كليله و دمنه مي باشد