رويكردي روانشناختي به شخصيّت زن در شاهنامه فردوسي

به طور كلي در شاهنامه حدود بيست زن نقش آفريني مي كنند كه اكثر آنان در دوره پهلواني مي زيند. از جمله اين زنان مي توان از تهمينه و گردآفريد نام برد كه هر دو در روند داستان رستم و سهراب مؤثر بوده اند. در اين پژوهش با رويكردي روانشناختي و از ديدگاه كارن هورناي و زيگموند فرويد شخصيت تهمينه و گردآفريد بررسي شده است. يافته هاي اساسي پژوهش بيانگر اين است كه تهمينه بر اساس نظريه هورناي تلاشي شديد به كار مي گيرد تا با تصاحب رستم در قالب شريك زندگي مقتدر بر اضطراب اساسي و نياز به ايمني فايق آيد و در فراق رستم با جايگزيني سهراب به دنبال برآورده سازي اين نياز است، اما با مرگ سهراب نه تنها از اين وضعيت رهايي نمي يابد، بلكه سبب عدم توفيق وي در گذر از مراحل سوگ شده و در نهايت منجر به مرگ زودهنگامش مي شود. گردآفريد نيز به نظر مي رسد با توجه به نظريه فرويد، عقده الكترا در وجود او سبب شكل گيري فراخود ناقص شده، در نتيجه با توسل به مكانيسم دفاعي شبيه سازي مردانه و با روش هاي انتقامي زنان عليه مردان سعي مي كند با اعتراض به جنس مذكر برتري خود را بر نوع مرد به اثبات برساند. مهم تر از آن با فرار از نگاه دون مردانه عليه زن، مي خواهد از زنانگي خود بگريزد، اگرچه حتي به قيمت نفي ويژگي هاي اصلي زنانه اش باشد. اين در حالي است كه در پايان با بازگشت به شخصيت واقعي خود استفاده از ويژگي هاي زنانه) در نبرد توفيق بيشتري مي يابد.