مطالعۀ كيفي مصرف نشانه‌ها در فضاهاي شهري (مورد مطالعه: شهر سنندج)

Qualitative Study of the Use of Signs in Urban Spaces (Case Study: Sanandaj City)

مقالۀ حاضر با تكيه بر مقولۀ جامعۀ مصرفي، مصرف نشانه‌ها در فضاهاي شهر سنندج از منظر جوانان را مطالعه مي‌كند و به واكاوي ژرف‌نگرانۀ ساخت و تحقق لذت‌ها، هويت‌ها و معناها مي‌پردازد. همچنين ساز و كارها و سلسله‌ مراتب يكدست‌ سازي و يكپارچ ه‌سازي آن‌ها را تحليل مي‌كند. در يكي دو دهۀ اخير، برخي نشانه‌ ها نظير ويترين‌ها، بنرها، تابلوها و پوسترها در اشكال و ابعاد تازه و گوناگون در شهر سنندج ظاهر شده‌اند كه از يك‌سو به متلون‌ شدن فضاهاي عمومي شهر دامن زده‌اند و از ديگر سو، فضاهاي شهري را به مكان‌هاي مناسبي براي حضور گستردۀ كنشگران اجتماعي بدل ساخته‌اند. اين نشانه‌ها همچنين دگرديسي‌هايي در شكل اجتماعي رفتار و فعاليت‌هاي مصرفي در ميان كنشگران اجتماعي (عمدتاً جوانان) پديد آورده‌اند. در پژوهش حاضر، در چارچوب سنت روش‌شناسي كيفي و مشخصاً اتنوگرافي انتقادي، داده‌هاي مشاهده‌اي، مصاحبه‌اي و تصويري گردآوري شد و پس از نمونه‌گيري هدفمند، با 30 نفر مصاحبه صورت گرفت. سپس داده‌ها و يافته‌ها برمبناي روش تحليل تماتيك، تحليل و تفسير شدند. نتايج نشان مي‌دهد كه جوانان درك و تفسيري دوگانه از مصرف نشانه‌ها دارند كه در قالب مقولۀ دووجهي مقاومت / ادغام قابل‌ قرائت است. بدين‌ معنا كه مصرف نشانه‌ها از يك سو بيانگر مقاومت در برابر معناها و رمزگان اجتماعي رسمي و هژمونيك و نيروهاي اجتماعي مسلط است و از سوي ديگر، نشانگر ادغام‌ شدن آن‌ها در معناها و رمزگان‌هاي اجتماعي نويني است كه با مصرف و رمزگشايي نشانه‌هاي رمزگذاري‌شده خلق و ساخته مي‌شوند.

This paper attempts to interpret the ways through which the consumers construct pleasures, meanings and identities in urban public spaces in Sanandaj, and to explain how these spaces integrates the consumers. Urbanization provides public spaces imbued with signs and images that send different implications to people. In fact, people are participating in urban public life through consuming these signs and images, which in turn affect and change individual social behaviors. This research, by using critical ethnography to study the young consumers in Sanandaj, gathered data through techniques such as direct observation and individual deep interview. The sample was selected by purposeful sampling and the data were analyzed through thematic interpretation. Results showed that the youth consumed signs and images in a mood embed with both resistance and assimilation. On the one hand, consuming signs is a way to resist the dominant codes and discourses, and on the other hand, is a way of being assimilated to social codes and meanings produced by culture industry.