ساختار قشربندي اجتماعي و خوشه‌بندي فرهنگي - اجتماعي محله‌هاي شهر تهران

Structure of Social Stratification and Socio–Cultural Clustering of Tehran’s Neighborhoods

مقالۀ حاضر با هدف توصيف و تحليل جامعه‌شناختي و ترسيم نقشۀ ساختار قشربندي اجتماعي و خوشه‌بندي محله‌ها و مناطق تهران تدوين شده است. روش مطالعه كمي، و حجم نمونه 12000 خانوار در 105 محله از مناطق 22گانۀ شهر تهران است. مقاله حول دو شاخص قدرت اقتصادي و پايگاه اجتماعي به قشربندي اجتماعي، و با استفاده از دو شاخص تعلق محلي و ميزان استفاده از خدمات محله به خوشه‌بندي محله‌ها مي‌پردازد. يافته‌ها بيانگر توزيع قشربندي اجتماعي تقريباً واضح ساكنان شهر تهران برمبناي مناطق بالاي شهر و پايين شهر است. البته موارد استثنا در هر دو مورد وجود دارد. بر اساس نتايج، سه شاخص قدرت اقتصادي، پايگاه اجتماعي و تعلق محلي - به‌عنوان مفاهيمي كه بيانگر ثروت، منزلت و رضايت از محل زندگي‌اند – هم‌بستگي معنادار و زياد دارند. نكتۀ قابل‌ توجه، تجميع اين سه شاخص در محله‌ هاي مناطق 1، 2، 3 در سطح بالا و در محله‌هاي مناطق 15، 16، 17 و 18 در سطح بسيار پايين است كه بيانگر يك دوقطبي روشن در اين حوزه است و ممكن است منشأ مسائل اجتماعي باشد. از اين‌رو لازم است براي كاهش پيامدهاي آن سياست‌هاي شهري مناسبي اتخاذ شود.

One of the responsibilities of sociological studies is understanding and finding out the structure of social stratification in city’s spaces. This paper tries to provide a sociological description and analysis, and map the social stratification in Tehran’s neighborhoods. The methods of data collection is quantitative. The sample of households was 12,000, and the sample of neighborhoods was 105. Two social stratification indicators (economic power and social statues) and two clustering indicators (local belonging and using neighborhood’s service) were analyzed. According to the findings, distribution of social stratification is almost clear for residents of Tehran based on the uptown and downtown; although there are exceptions. Results show three indicators: economic power, social status, and local belonging as the signs for wealth, dignity, and satisfaction with the place of residence are significant and strongly correlated with together. The aggregation of these three indicators in the neighborhoods of regions 1, 2, and 3 is high, and in the neighborhoods of regions 15, 16, 17, and 18 is very low. This represents a clear bipolarity in Tehran. It can be the source of important social problems in the city, and should be thought out to mitigate its consequences.