تأملي دربارۀ چرايي شكنندگي زيست مشروطۀ دوم در جامعۀ ايران (1327-1329)

A Study of the Fragile Living Cause of the Second Constitutional Revolution in the Iranian Society (1948–1950)

مشروطۀ دوم پس از يك سال مقاومت و مبارزۀ مسلحانۀ مجاهدان به رهبري علما، بار ديگر در جامعۀ ايران استقرار يافت. با وجود اين، مشروطۀ دوم نيز مانند تجربۀ مشروطۀ اول، زيست ناپايدار، شكننده و بي‌ ثباتي داشت؛ به‌ طوري‌ كه حيات آن كمتر از دو سال بود و سرانجام با اولتيماتوم روس در سال 1329 از ميان برداشته شد. تحليل علت شكنندگي زيست مشروطۀ دوم از خلال بررسي نقش علما با تكيه بر رويكرد نظري توكويل، هستۀ اصلي نوشتار حاضر را تشكيل مي‌دهد. بدين‌منظور، سير كنشگري سياسي علما به‌عنوان يكي از نيروهاي سياسي مؤثر در فراز و نشيب مشروطه در دو مرحله مطالعه مي‌شود: نخست كنشگري احيا گرايانه و دوم كنشگري تثبيت‌گرايانه. در اين پژوهش، تأكيد بر آن است كه مركزيت‌ يافتن دگرگوني سياسي، بدون اينكه پروژۀ تغيير اجتماعي - فرهنگي متناسب با تحولات ساختاري درنظر گرفته شود، يكي از عوامل مؤثري است كه مي‌توان حيات كوتاه‌ مدت مشروطۀ دوم را در آن ريشه‌يابي كرد.

The second constitution, following a year of resistance and the armed struggle of militia under the auspices of the priests, was once again established in the Iranian society. Nevertheless, the second constitution, similar to the first constitution, had an unsustainable, fragile, and instable. The life of this foundation lasted less than two years, and eventually was eliminated with the Russian ultimatum in 1950. This paper studies the fragile living cause of the second constitution through studying the role of priests by employing the theoretical approach of Tocqueville. For this purpose, the process of the political activities of the priests as one of the most influential political forces in uprising the constitutional revolution has been studied in two stages: 1. revitalizing activity, and 2. stabilizing activity. This paper emphasizes that the centralization of political transformation without considering the socio-cultural transformation project in line with structural changes is one of the most effective causes for the short life of the second constitutional revolution.