جامعه شناسي ادبيات در قلتشن ديوان جمالزاده

Sociology of Literature in Jamalzadeh’s “Gholtashan Divan

در مقاله حاضر عناصر داستان «قلتشن ديوان» با رويكرد جامعه شناسي، تحليل شده است. بنابراين براي آن كه خواننده با موضوع و زمينه ي بحث آشنا شود، ابتدا خلاصه ى از داستان و سپس بحث مختصري درباره ي جامعه شناسي ادبيات آورده ايم. بعد ضمن تأكيد بر مناسب بودن اين اثر براي تحليل اجتماعي، نشان داده ايم كه جمال زاده در اين اثر، نه هم چون جامعه شناس» بلكه همانند« منتقدي اجتماعي» ظاهر شده است. نگاهي به ساختار قصه و برجسته كردن يكي از عنصرهاي آن، يعني شخصيت پردازي جمال زاده در قالب يك تقابل دوگانه ي كهن، موضوع بعدي مقاله است. در اين جا با توجه به اشاره ي جمال زاده به يزدان و اهريمن، وجه نمادين اين دو شخصيت متقابل بررسي شده تا بتوانند از محدوديت بيرون آيند و تعميم يابند. سرانجام عملكرد اين دو شخصيت متقابل، در نقطه ي پاياني زندگي، مرگ، به مثابه ي حقيقتي بزرگ، به داوري نهاده شده تا معلوم شود در جامعه تباه چگونه ارزشهاي انساني پايمال مي گردد.