تأثير متقابل باورها و كردارها از ديدگاه علم سلوك

از مسائل كليدي كه بايد در عرصۀ بسياري از علوم انساني به گونۀ عام و در عرصۀ دانش سلوك به گونۀ خاص، به آن پرداخت و از بعد انسان‌شناسي سلوكي آن را بررسي كرد، تأثير متقابل باورها و كردارها بر يكديگر است كه در گسترۀ حقيقت انسانيه رخ مي‌دهد و در چهار ساحت امكان بررسي دارد: تأثير علوم قلبي بر اعمال بدني، تأثير اعمال قلبي بر اعمال بدني، تأثير اعمال بدني بر اعمال قلبي و تأثير اعمال بدني و قلبي بر علوم قلبي. چون تصديقات پايۀ اعمال هستند، پس بر اعمال مؤثرند و از آن‌رو كه اعمال بدني از آثار ملكات قلبي هستند و ملكات قلبي از اعمال قلبي به‌شمار مي‌آيند، بر اعمال قلبي مؤثرند و چون تكرار اعمال بدني موجب ايجاد هيأت راسخ و صورت جوهري در حقيقت انساني مي‌شوند و ملكات قلبي را به‌وجود مي‌آورند، بر اعمال قلبي مؤثرند و اعمال، چه قلبي و چه بدني نيز به تناسب، موجب فعليت خصايص كرداري هر يك از دو قوۀ عقل و جهل هستند و فعليت هر يك از آن خصايص، به ضعف و قوّت هر يك از دو قوۀ عقل و جهل منجر مي‌شود كه اين ضعف و قوّت تصديق و تكذيب معارف و علوم قلبي را در پي دارد، لذا بر اين علوم تأثيرگذارند.