نگاهي بر مفهوم جديد ارادۀ نيك كانت

در نوشتار حاضر مفهوم جديد ارادۀ نيك كانت بررسي مي‌شود؛ مفهومي كه حاصل تأمل در نظريۀ شر ريشه‌اي اوست. بر اساس نظر كانت، تمامي انسان‌ها به‌دليل وجود تمايل به شر در نهادشان شرورند. انسان‌ها اگرچه موجوداتي عاقل محسوب مي‌شوند، در عين حال به‌دليل ماهيت محسوسشان محدود هم هستند و اين محدوديت آنها موجب مي‌شود انگيزه‌هاي حسي خود را بر قانون اخلاقي ترجيح دهند. از نظر كانت اين همان امري است كه سبب تولد شر در جهان مي‌شود. اما سؤال اين است كه آيا انسان مي‌تواند بر تمايل به شر عجين‌شده با ماهيتش فائق آيد؟ آيا او مي‌تواند با وجود تمايل به شري كه در نهاد او قرار دارد، به كمال اخلاقي دست يابد؟ كانت بر اين باور است كه غلبه بر شر به‌تنهايي در توان انسان نيست و او به اين منظور نيازمند همياري خداوند خواهد بود. اما براي اينكه استحقاق دريافت اين موهبت الهي را داشته باشد، خود نيز بايد زمينۀ دريافت آن را آماده كند. او بايد تحولي دروني را در خود ايجاد كند، اين تحول به شكل‌گيري ارادۀ نيك در نزد انسان مي‌انجامد، ارادۀ نيكي كه واكنشي است در برابر شر ريشه‌اي. شكل‌گيري چنين ارادۀ نيكي از دلايل كانت براي اثبات وجود خدا هم محسوب مي‌شود؛ زيرا تا خدايي نباشد كه انسان را در دستيابي به چنين اراده‌اي كمك كند، انسان خود هرگز نمي‌تواند به‌تنهايي چنين اراده‌اي داشته باشد.