كليدواژه :
داعش , القاعده , سنت سلفي - جهادي , تحولات گفتماني , گروه پيشتاز , نخبه‌گرايي , توده
چكيده فارسي :
در زمينه‌ي مطالعات بنيادگرايي، دو گونه تحليل رايج است. دسته‌ي نخست، كه عمدتاً متاثر از روش‌شناسي مطالعات ژئوپلتيك و روابط بين‌الملل است، تمايل دارد علت تفوق گروه‌هاي جهادي را در تلاش‌هاي ضدانقلاب براي مهندسي خيزش مردمي بجويد. دسته‌ي دوم كه بيشتر در فضاي آكادمي اروپا غالب است عموماً بنيادگرايي را به‌مثابه‌ي يك فرم تحليل مي‌كند و كمتر به تحولات محتوايي اين عرصه توجه دارد.
در هر دو شكل تحليل، داعش همچون صورت تشديدشده‌اي از القاعده ديده مي‌شود كه تمايزش با سنت سلفي- جهادي از پيش موجود صرفاً راهبردي است. در مقابل اين دو گونه روايت، مقاله‌ي حاضر مي‌كوشد تا شكل‌گيري ايدئولوژي داعش را در بطن مباحثات دروني جريان سلفي-جهادي واكاوي كند.
به بيان ديگر، مي‌كوشيم به جاي آنكه منشا ضدانقلابي به نام داعش را در جايي بيرون از تحولات منطقه بجوييم و با توسل به نيروهاي بيروني (از جمله اقدامات دستگاه‌هاي امنيتي) توضيح دهيم، نطفه‌ي شكل‌گيري داعش را در بطن منازعات ايدئولوژيك جريان جهادي بررسي كنيم. بدين منظور، به اين پرسش مي‌پردازيم كه بين‌المتونيت داعش چگونه ساخته مي‌شود؟ داعش چگونه متن‌هاي جريان‌ساز ميدان سلفي - جهادي را انتخاب، بازتوليد و مصرف مي‌كند؟
در اين راستا، مقاله با بررسي كتاب بنيان‌گذار نشانه‌هاي راه آغاز مي‌شود و سپس براي شناسايي نقاط گسست از سنت سيدقطبي، نسبت كتاب‌هاي «مديريت توحش» ابوبكر ناجي و «دعوت به مقاومت اسلامي جهاني» ابومصعب السوري را با ايده‌ي گروه پيشتاز مي‌سنجد. اين مقاله نشان مي‌دهد كه چگونه پروژه‌ي گذار از نخبه‌گرايي القاعده كه توسط منتقدين دروني جريان جهادي صورت‌بندي شد در گسست از سنت سيدقطب و شكل‌گيري گروه داعش موثر بود.
يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه داعش با اقتباس از پيش فرض‌هاي معرفت شناختي سوري و ناجي نهايتا به شكلي از جهاد عينيت مي‌بخشد كه سويه‌هايي فردگرايانه دارد، برآمده از ايده‌ي تقدم جهاد بر ايمان است و مخاطب خود را نه گروه برگزيده‌اي از پيشتازان بلكه عموم مردم قرار مي‌دهد.
اين مقاله تاكيد مي‌كند كه بررسي تحولات گفتماني زماني معناي راستين خود را بر ما آشكار خواهد كرد كه در نسبت با ساير عوامل غيرگفتماني بررسي شود؛ ازاين‌رو، مقاله‌ي حاضر نه فرجامين مرحله‌ي تحليل بلكه صرفا نخستين گام در تحليل پديده‌ي داعش خواهد بود.
چكيده لاتين :
In the studies of fundamentalism, two types of analyses are predominant. The first, which is mainly influenced by the methodology of geopolitical and international studies, seeks to explain the dominance of Jihadi groups in Syria with reference to counter-revolutionary attempts to manipulate the uprising. The second, widespread in the European Academy, tends to analyze fundamentalism mostly as a form and ignore its content development. In both types of these analyses, ISIS is considered as an intensified form of al-Qaeda whose difference from the established Salafi-Jihadi tradition is merely strategic. In contrast, this article aims to study the formation of ISIS ideology as embedded within inner debates of Salafi-Jihadi field. In other words, it seeks to examine the germ of emergent ISIS within the ideological struggles of Jihadism rather than tracking the origin of ISIS, as a counter-revolutionary manifestation, outside the field and explaining it with the recourse to external forces (namely measures of intelligence services). Thus, it aims to answer how ISIS intertextuality was constructed? How did ISIS choose, reproduce and consume the inspiring texts of Salafi-Jihadi field? In this regard, it studies the founding text of Milestones written by Qutb as the point of departure. Then, it turns to examine the relations between Management of Savagery by Abu Bakr al-Naji and The Global Islamic Resistance Call by Abu Mus’ab al-Suri with Qutb’s idea of vanguard group to identify points of rupture. This article indicates how the transitory project from the elitist approach of al-Qaeda, configured by inner critics of jihadi tradition, formed the impetus to rupture from Qutb’s tradition leading to the emergence of ISIS. Findings of this research shows that ISIS took on epistemological presumptions of Naji and Suri to materialize a form of Jihad which has individualistic sides, is centered upon primacy of Jihad over belief and finds its audience among the masses rather than a vanguard group. At the end, it acknowledges that the study of the discursive development reveals its genuine meaning only when examined in the relation with non-discursive elements; therefore, this article should not be regarded as the final phase but the first step in the analysis of ISIS.
