مفهوم‌پردازي مسئوليت‌پذيري اجتماعي: از اخلاق تا كنشگري در دوران مدرن

مشكلات عملي زيادي در كاربست عمومي اصطلاح مسئوليت اجتماعي وجود دارد و اين مسئله از سطح مفهومي نشات مي­گيرد كه دچار تناقض­ هاي زيادي است. هدف اين مطالعه واكاوي و مفهوم ­پردازي مسئوليت­ پذيري اجتماعي به منظور سنجش دقيق­ تر است. بدين منظور تحقيقات و مطالعاتي كه در ايران در اين حيطه انجام شده است با روش تحليل محتواي كيفي مورد بررسي قرار گرفته است. يافته ­هاي اين مطالعات كه اساسا با روش پيمايش صورت گرفته است نشان از تناقض­هايي دارد. استدلال محكمي كه مي­توان براي اين مسئله اشاره كرد عدم تطابق نتايج پيمايش­ هاي مسئوليت‌پذيري و واقعيتهاي انضمامي در حوزه مسئوليت­ پذيري اجتماعي است. مصداق­هاي فراواني در اين خصوص وجود دارد رشد خصوصيات اخلاقي منفي، عدم كنشگري در مشكلات و مسائل، وضعيت نابسامان و نااميدكننده محيط زيست در ايران و ... نمونه­ هايي از اين موضوع هستند. اخلاق، نقطه اتصال مسئوليت ­پذيري به جامعه مدرن است. جامعه ­اي كه به شدت در ورطه مصرف گرايي و سرمايه ­داري فرو غلطيده است و اين فرآيند در طي مسير خود، انسانهايي بي­تفاوت، غيرمسئول و خودمدار تربيت كرده است. اگر مسئله اخلاق را در موضوع مسئوليت­ پذيري اجتماعي نقطه كانوني در نظر بگيريم به زعم لويناس و باومن خواهيم توانست تا محركهاي جامعه مدرن را درك و براي آن چاره ­جويي كنيم. اخلاق از طريق سيستم ­هاي اقتصادي، سياسي و نهادهاي اجتماعي و مدني در جامعه عمل مي­كند به طوريكه وضعيت اقتصادي در جامعه در كنش اخلاقي افراد تاثير مي­گذارد و از طريق همين كنش ­ها به پيرامون خود حساس شده و متعهدانه به پيگيري و حل آن دست مي­­زنند. شكل­ گيري اخلاق و مولفه­ هاي آن نزد افراد، از ارتباط چند وجهي بين الزامات زندگي مدرن، بازنمايي مسائل اجتماعي و اخلاقي از طريق رسانه­ ها و ... و نيز عملكرد با ثبات و صحيح نهادهاي جامعه برخوردار است. انقطاع تجربه در دنياي جديد با پيچيدگي­هاي خاص خود، اجازه شكل­ گيري تفكر درباره وضعيتهاي ناگوار و كنشگري عليه شرايط تاريخي جاگيرشده در جامعه مدرن را نمي­دهد. حال، اگر اين فرد داراي اين ظرفيت باشد امكان اقدام­هاي درمان­بخش فراهم خواهد شد.