كليدواژه :
كيفيت زندگي , ارزيابي چند متغيره , تحليل عاملي , عدالت فضايي , محيط زيست
چكيده فارسي :
كيفيت زندگي به مفهوم توانمندي محيط براي فراهم آوردن و پاسخگويي به نيازهاي مادي و معنوي افراد جامعه و در برگيرنده ي مفاهيمي همچون رفاه فردي، اجتماعي و عدالت فضايي، به عنوان ابزاري كارآمد همواره موردتوجه مديران و برنامه ريزان شهري بوده است. مبناي ارزيابي بسياري از مطالعات كيفيت زندگي شهري، بر اساس دو رويكرد عيني و ذهني است. رويكرد عيني مبتني بر شاخص‌هاي محيط فيزيكي و اجتماعي كيفيت زندگي و رويكرد ذهني مبتني بر ديدگاه ساكنين و ميزان رضايت آن‌ها از كيفيت زندگي‌شان مي‌باشد. اين پژوهش با هدف ارزيابي كيفيت عيني زندگي شهري، شناخت ابعاد و شاخص‌هاي مؤثر بر آن انجام‌شده است و سعي شده است با بيان مفهوم كيفيت زندگي، شناسايي ابعاد و شاخص‌هاي تأثيرگذار، نحوه‌ي ارتباط اين شاخص‌ها و همچنين نحوه‌ي سنجش آن‌ها در محيط شهري، مورد بررسي قرار گيرد. شاخص‌هاي اين پژوهش، شامل سه بٌعد اجتماعي-اقتصادي، زيست‌محيطي و عدالت فضايي است. ارزيابي بٌعد اجتماعي-اقتصادي با استفاده از داده‌هاي آماري و روش تحليل عاملي، صورت گرفته است. همچنين به‌منظور ارزيابي بعد زيست‌محيطي با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي و داده‌هاي مكاني، نقشه‌هاي مربوط به شاخص‌هاي سبزينگي، دماي سطح زمين، آلودگي هوا و آلودگي صوتي استخراج شد و از تلفيق آن‌ها شاخص نهايي بٌعد زيست‌محيطي كيفيت زندگي، به دست آمد. به‌منظور ارزيابي بٌعد عدالت فضايي، از دو شاخص دسترسي و اختلاط كاربري استفاده شد و به كمك اين دو شاخص، توزيع يكنواخت و دسترسي به كاربري‌هاي خدمات شهري، اندازه‌گيري شد. در نهايت به‌منظور ارزيابي شاخص نهايي كيفيت زندگي شهري و همچنين رتبه دهي به محله هاي شهر، از روش TOPSIS به عنوان يكي از روش هاي تصميم گيري چندمعياره استفاده‌شد. براي بررسي ميزان ارتباط شاخص نهايي استخراج‌شده براي هر بٌعد از كيفيت زندگي، از تحليل همبستگي پيرسون استفاده شد. نتايج نشان‌دهنده‌ي وجود همبستگي بين شاخص اجتماعي-اقتصادي با شاخص عدالت فضايي (0/543) و زيست‌محيطي (0/415) است. بنابراين براي ارتقاء شاخص كيفيت زندگي شهروندان، لازم است تغييراتي در جهت بهبود ابعاد عدالت فضايي و محيط زيست، صورت گيرد. در واقع ايجاد تغييرات اساسي و بهبود شرايط زيست محيطي و افزايش سطح دسترسي به خدمات، مي تواند به عنوان راهكاري براي ترغيب به سكونت افراد با سطح اجتماعي- اقتصادي مناسب در مناطقي شود كه در حال حاضر به دليل فقدان اين شاخص ها مورد توجه اين قشر از شهروندان قرار نگرفته اند.
چكيده لاتين :
Quality of life is the ability of environment to supplying and supporting the material and spiritual needs of people, which include concepts such as individual well-being (health, healthcare), social welfare (security, environmental quality, etc.) and spatial equity (access and the same distribution services and urban facilities). Quality of life used to be a key concept and an efficient tools for place ranking, identifying and documenting the causes of class differences in the cities and it have been interest to administrators and urban planners. This thesis aims to assess the quality of urban life on the dispersion of population parameters. For this purpose, three basic parameters for assessing the quality of urban life is considered. These parameters include the socio-economic, environmental and spatial equity.
For assessing the socio-economic aspect, census data is used. Pearson’s correlation was computed to analyze the relationships among the variables. Further, factor analysis was conducted to extract unique information from the combined dataset. four factors were identified and interpreted as Housing conditions, Working and literacy conditions, Educational status and activity status and income respectively. Each factor was viewed as a unique aspect of socio-economic parameter of the quality of life. As well as to assess the environmental parameter of quality of life by using satellite imagery and geospatial data some information like maps of NDVI index, land surface temperature, air pollution and noise pollution were extracted, and final index of the environmental parameter was obtained by integration of them.. For evaluating spatial equity two indicators, Accessibility and mixed land use was considered. Equal distribution and access to urban services was measured by these two indicators. This evaluation done for the educational, health, commercial, parks, sports, religious and cultural land use.
To investigate the spatial distribution of QOL index, Moran's spatial autocorrelation is used. The results showed that the quality of life index in the studied region is clustered and places by similar value are neighbor. Finally, for investigate the relationship between final extracted index for each aspect of quality of life with each other, the Pearson correlation analysis was used. The results showed a positive correlation between socio-economic index with spatial equity (0.543) and environmental index (0.415). Actually making some basic change in these aspect of QOL can result in reducing of difference between QOL of poor and rich zone of city and can supply the basis of improvement of them. Also it can change the situation of equality and justice in all aspect QOL.
