نظريه غايت به مثابه قرينه اي بر خودگروي روان شناختي در فلسفه صدرايي

The Purpose Theory as the Evidence of Psychological Egoism in the Mulla Sadra’s Philosophy

از خودگروي روان­شناختي تقريرهاي گوناگوني ارائه شده و در هر يك از آن‌ها بر ويژگي خاصي تأكيد شده است؛ در تقرير آين بر بازگشت «هدف و منفعت به فاعل فعل»، در تقرير پويمن بر «بازگشت رضايت به فاعل فعل»، در تقرير ريچلز بر عنصر «خودخواهي» و در تقرير هولمز بر «انگيزه» و «حب ذات» تصريح و تأكيد شده است. عناصر يادشده به ظاهر در فلسفۀ ملاصدرا حضور دارند؛ چنان­كه ملاصدرا در نظريۀ غايت از «حب ذات» و « ارجاع همۀ غايات به فاعل» سخن مي‌گويد.پرسش پايۀ اين جُستار عبارت است از اين‌كه آيا «ارجاع همۀ غايات به فاعل» و «حب ذات» در فلسفۀ ملاصدرا مؤيد و قرينه­اي بر خودگروي روان­شناختي است؟ يافتۀاين پژوهش به اين قرار است كه با واكاوي دقيق «غايت» به طور عام و «انگيزه» به طور خاص، «خودخواهي»، و «فضيلت» مي­توان گفت كه فلسفۀ صدرايي مؤيد نظريۀ خودگروي روان‌شناختي نيست. گفتني است كه اين پژوهش مسبوق به پيشينه­اي نيست.

There are several versions of psychological egoism, and each emphasizes some specific issue. This issue, in the Ayn’s version, is the reflection of the subject’s benefit to him. In Pojman's version, it is the reflection of the subject’s satisfaction to him. In Richards's remark, selfishness, and in Holmes's statement, motivation and self-love have been emphasized. All the aforementioned elements are present in the Mulla Sadra’s philosophy; as, in his explanation of the purpose theory, he speaks of self-love and the reflection of all purposes to the subject. The main question is: is, in the Mulla Sadra’s philosophy, the reflection of all purposes to the subject and self-love in favor of psychological egoism? The findings are: considering concepts such as purpose (in its general meaning), motivation (in its particular sense), selfishness and virtue, one can say the Sadra’s Philosophy is not in favor of the theory of psychological egoism.