چكيده فارسي :
مهم‌ترين گروه‌هاي جامعه كه مورد نظر امام علي (ع) بوده است، گروه فرودستان يا فقرا است. امام (ع) در جاي جاي نهج‌البلاغه، كارگزاران و مسئولان حكومتي و عموم مردم را به رعايت حال آنان و حفظ حقوقشان سفارش مي‌كند. آنچه بر اهميت اين مقاله مي‌افزايد اين است كه گروه فرودستان و فقرا شامل چه دسته‌اي از افراد جامعه مي‌شود و مسئولان در برابر آنان چه وظايفي دارند؟ در اين مقاله دقائق لغوي واژۀ «فقير» در نهج البلاغه بر اساس رابطۀ هم‌نشيني و جانشيني بررسيي مي‌شود. واژۀ «فقير» در نهج‌البلاغه با واژه‌هايي نظير مسكين، أهل البؤسي، زَمني، قانع، معترّ، ضعيف، سائل، مدفوع، غارم، ابن سبيل، هم‌نشين شده است و با واژه‌هايي نظير أهل الحاجة و محتاجين، أهل الفاقة، غَرثي و سَغَب امكان جانشيني دارد. از اين رابطه هم‌نشيني و جانشيني مشخص مي‌شود كه در تمام كلمات هم‌نشين با «فقير» نوعي نياز و احتياج به كمك وجود دارد حال يا اين نياز يك نياز مادي است يا نياز معنوي همچنين در واژه‌هاي هم‌نشين با «فقير» در شدتِ نياز آن آنان به كمك تفاوت‌هايي وجود دارد. از نگاه امام (ع) كمك به فقرا هم وظيفۀ كارگزاران است و هم وظيفۀ مردم و ثروتمندان.
چكيده لاتين :
The poor or fuqara has been one of the most notable social groups for Imam Ali (a). Addressing state officials and the public, Imam emphasizes on the poor, their rights and the necessity for supporting them. The notability of the paper is reflected to the question: which groups of the people have been known as the poor for Imam and what is the duty of the official men in relation to them? In the paper, the lexical points of the word فقير in Nahj ul-Balaghah with regard to the relation of syntagmatic and paradigmatic has been studied. In Nahj ul-Balaghah, the word فقير has been associated with such words and phrases as مسكين, أهل البؤسي, زمني, قانع, معترّ, ضعيف, سائل, مدفوع, غارم, ابن سبيل and replaced with أهل الحاجة, محتاجين, أهل الفاقة, غَرثي and سَغَب. Therefore, it has been made clear that some kind of need may be found in all associated words with فقير as there may be found different degrees of need in them. As understood by Imam`s speech, it is a necessary duty for all men of state and peoples to support the poor.
