تعيين روابط رياضي نسبت تحويل رسوب (SDR) و عوامل حوضه اي

Determining Mathematical relationship between Sediment delivery ratio and Watershed Factors

در مطالعات آبخيزداري فرسايش و رسوب از اهميت زيادي برخوردار است. مقدار رسوب حاصل از فرسايش در حوزه هاي آبخيز مختلف متفاوت است. رسوب حوزه هاي آبخيز تحت تاثير عوامل مختلفي مانند اقليم ، پستي و بلندي و فعاليت هاي انساني است. مطالعه حاضر با هدف ارائه رابطه رياضي بين نسبت تحويل رسوب و خصوصيات حوضه اي در حوزه ­هاي آبخيز قهرود و حوزه آبخيز Z4 زواريان كه داراي اقاليم و رژيم هاي بارشي و الگوهاي كاربري اراضي و شرايط اقتصادي-اجتماعي متفاوتي هستند صورت مي گيرد كه در آن با استفاده از روشهاي مرسوم برآورد ميزان فرسايش و رسوب از قبيل روشهاي EPM و MPSIAC در منطقه مطالعاتي اقدام گرديد، در ادامه نسبت تحويل رسوب در هر زيرحوضه تعيين و رابطه رياضي بين نسبت تحويل رسوب و خصوصيات حوضه­اي مشخص گرديد. در اين مطالعه ارتباط آماري بين تعداد 32 متغير مختلف فيزيوگرافي، كاربري اراضي و اقليمي-هيدرولوژيكي به عنوان متغير هاي مستقل و متغير SDR به عنوان عامل وابسته بررسي گرديد. نتايج نشان داد از بين عوامل برگزيده 9 گانه مستقل، عوامل فيزيوگرافي؛ قطر دايره همسطح، مجموع طول آبراهه‌ها، شيب وزني آبراهه اصلي داراي مهمترين نقش در ميزان نسبت تحويل رسوب (SDR) مي‍باشند. در ادامه جهت ارزيابي ميزان دقت و كارايي مدل در پيش بيني مقادير SDR اقدام به پياده سازي آن در يك حوزه آبخيز ديگر به نام حسين آباد نيزار گرديد كه رابطه همبستگي آماري مناسب بين ميزان SDR در زيرحوزه هاي آبخيز حسين آباد نيزار با استفاده از روش هاي تجربي EPM و MPSIAC و مقادير SDR پيش بيني شده توسط مدل رگرسيوني بدست آمده در تحقيق حاضر بيانگر كارآيي و دقت قابل قبول مدل و در نتيجه اطمينان در بكارگيري آن در مناطق مجاور و در كل ناحيه ايران مركزي-غربي و پيشكوه­ هاي داخلي زاگرس و البرز است.

In watershed studies, erosion and sedimentation is very important. Sediment yield is different I different watersheds. Sediment yield is influenced by different climatic, topographic and anthropogenic factors. This study aims to represent a mathematical relationship between sediment delivery ratio and watershed characteristics of Ghohrood and zavarian Z4 watersheds with different climatic and rainfall regimes, land use patterns and socio- economic features, where erosion and sediment yield have been estimated using EPM and PSIAC methods. Next, sediment delivery ratio was calculated for each basin and its mathematical relationship to basin characteristics was developed.This relationship was stablished between 32 physiographic, land use and hydr-climateic features as independent and SDR as dependent variable. Results indicated that among 9 independent features, area equivalent diameter, and sum of channel length have the highest role in SDR. In order to evaluate the accuracy and efficiency of the model to predict SDR,it was applied for Hossein Abad Neyzar basin. The correlation between SDR and empirical EPM and MPSIAC results and regression-based SDR estimation showed the efficiency and accuracy of the proposed method to use for the region and western-central hillslopes of Zagros and Alburz Mountains.