پديد آورندگان :
فرشته نژاد، محمد دانشگاه علوم پزشكي تهران - مركز آموزشي درماني فيروزگر , اسدي لاري، محسن دانشگاه علوم پزشكي تهران - مركز تحقيقات آسيب شناسي و سرطان , مرادي لاكه، مازيار دانشگاه علوم پزشكي تهران - دانشكده بهداشت - گروه اپيدميولوژي و آمار زيستي , واعظ مهدوي، محمدرضا دانشگاه علوم پزشكي تهران - معاونت تحقيقات و فناوري - گروه پزشكي اجتماعي , متوليان، عباس دانشگاه علوم پزشكي تهران - معاونت تحقيقات و فناوري , اسحق افكاري، محمد دانشگاه علوم پزشكي تهران - مركز آموزشي درماني فيروزگر
كليدواژه :
اميد زندگي , تاثير عوامل اجتماعي , جمعيت شهري , سلامت
چكيده فارسي :
مقدمه: اميد زندگي (Life Expectancy) در بدو تولد معرف متوسط سال هايي است كه يك نوزاد به دنيا آمده عمر خواهد كرد. دركنار ميزان هاي مرگ ومير، اميد زندگي از شاخص هاي مهم نه تنها متأثر از «مؤلفه هاي اجتماعي سلامت يا SDH(Social Dterminants of Health) بلكه بيانگر وضعيت فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي هر جامعه است شاخص اميد زندگي به يكي از نشانگرهاي نابرابري سلامت (Health Inequalities)در جوامع گوناگون تبديل شده است. پژوهش حاضر با هدف برآورد اميد زندگي و ارتباط آن با عوامل اجتماعي مؤثر بر سلامت-براي نخستين بار در سطح يك كلان شهر- در جمعيت شهري ساكن در مناطق مختلف شهر تهران در سال 1387به انجام رسيد. روش بررسي: جهت اجراي اين پژوهش اطلاعات مورتالتي جمع آوري شده از طريق«طرح سنجش عدالت» شهر تهران (Tehran Urban Heart Study) به همراه ساير متغيرهاي ثبت شده در زمينه ي عوامل اجتماعي مؤثر بر سلامت مورد ارزيابي قرار گرفت. براي اين منظور 22492خانوار شامل 81665نفر مشتمل بر 41585نفر مرد و 40080نفر زن در 5منطقه شهر تهران (شمال شرق، غرب، مركز و جنوب) در اين پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته و متغيرهاي مربوط به متوفيان در سال 1387شامل تعداد، جنسيت و سن فوت در كنار متغيرهاي مربوط به عوامل اجتماعي مؤثر بر سلامت در خانوار، همچون شاخصهاي اقتصادي، اجتماعي، هزينه هاي خانوار، سطح تحصيلات، وضعيت مسكن و پوشش بيمه اي، شغل سرپرست، سرمايه اجتماعي و ... در كنار متغيرهاي زمينه اي ونيز محل سكونت هر خانوار از آن ها استخراج شد. سپس جداول عمركلي و مقدار اميدزندگي، به تفكيك دو جنس و همچنين به تفكيك مناطق مختلف محاسبه گرديد و با استفاده از نرم افزارهاي spss v.17 وStata v.10 آناليزهاي اكولوژيك و تراكم(Conecentration Analysis) جهت بررسي تأثير عوامل اجتماعي تعيين كننده سلامت بر نابرابري هاي مورتاليتي و اميد زندگي به انجام رسيد. يافته ها: اميد زندگي در جمعيت شهر تهران به طور كلي (95%CI,75/50-78/69) 98/77سال محاسبه گرديد كه در زنان (95%CI,77/79-82/13) 96/79سال به طور معني داري بيش از مردان (95%CI,72/22-76/85) 53/74 سال بوده كه (p ) در حالي كه بالاترين مقدار اميد زندگي در مناطق شرقي 64/81 و شمالي43/79تهران محاسبه گرديد، جنوب شهر با 38/74سال از كمترين اميد زندگي برخوردار بود. نتايجه آناليز تحليلي حاكي از آن بود كه به طور معني داري موردتاليتي در خانوارهاي با هزينه هاي غيرخوراكي كمتر از (p ، 1599/0-=ضريب تراكم) و نيز افراد با سطوح تحصيلي پايين تر از (p ، 177/0-=ضريب تراكم)متراكم شده است. در آناليز اكولوژيك نيز اميدزندگي به طور معني داري با بعد خانوار (p ، 486/0-=r)و فراواني زيرگروه اقتصادي-اجتماعي پنجم يا sc5- (p ، 476/0-=(rهمبستگي معكوس و با هزينه هاي غيرخوراكي خانوار(p ، 695/0+=r)سرانه هزينه(p ،553/0+=r)و نيز فراواني زيرگروه اقتصادي-اجتماعي اول يا sc-1 (p ،437/0+=r)همبستگي مستقيم دارد. نتيجه گيري: هرچند برآوردهاي اميدزندگي در مناطق مختلف شهر تهران بيش از مقادير كشوري و يا مقادير مورد انتظار بود: ليكن نابرابري در اين مقادير به ويژه بين مناطق مرفه و محروم شهر قابل توجه و بارز مي باشد. عوامل اجتماعي نظير جنسيت، سرانه هزينه و هزينه هاي غيرخوراكي خانوار، سطح تحصيلات، زيرگروه اقتصادي-اجتماعي و بعدخانوار به طور معني داري با ميزان هاي مورتاليتي و اميد زندگي در ارتباط هستند. مطالعه ي حاضر براي نخستين بار ارتباط بين SDH و اميدزندگي در سطح يك كلان شهر در دنيا را نشان ميدهد. به نظر مي رسد سياستگزاران نظام سلامت و برنامه ريزان شهري مي بايست توجه بيشتري به نابرابري هاي اجتماعي-اقتصادي و تأثير آن بر نابرابري هاي سلامت داشته باشند.
چكيده لاتين :
Introduction Among the available data provided by health information systems, data on mortality are commonly used both as health inequality indicators and also socioeconomic development indices. Mortality rates and life expectancy are considered as the key components of the health inequalities worldwide. Till now, socioeconomic inequalities in total life expectancy have been mostly well documented in the level of countries or even continents and it is not generally assessed at the level of a single city area. The city of Tehran has traditionally been divided geographically into various districts with differences in socioeconomic status and some other indicators. Therefore, we aimed to estimate life expectancy and to evaluate the effects of social determinants of health (SDH) on it in different districts of Tehran as a huge hierarchical metropolitan. Methods & Materials This analytical cross-sectional study was performed during the year 2008 via the project Tehran Urban HEART Study. During August till November 2008, an approximate number of 1000 families in each 22 districts of Tehran -totally 22492 households- including 81665 persons were recruited following random stratification. After appropriate revising following the performance of pilot study, the study questionnaire was consisted of a 13 pages checklist having several questions about demographic characteristics, socioeconomic indicators, job category, house of residency, level of literacy, and etc. Moreover, sufficient data on any mortality (including age and sex) in each household during the year 2008 was recorded. Life tables were extracted using LifeTab Excel software also SPSS v.17 and STATA v.10 were used to perform ecologic and concentration (individual level) analysis, respectively. Results Overall life expectancy (LE) was calculated as 77.98 (95% CI: 75.50-78.69) yr which was significantly higher among women [79.96 (95% CI: 77.79-82.13) yr vs. 74.53 (95% CI: 72.22-76.85) yr, P < 0.05] than men. The highest LE was observed in the east (81.64 yr) and north (79.43 yr) of Tehran while the south region with LE of 74.38 yr had the lowest. Analytical procedures show that mortality was significantly more concentrated in families with lower total non-food costs (concentration index= -0.1599, P < 0.0001) and lower level of education (concentration index= -0.1770, P < 0.0001). Moreover, in ecologic data analysis, LE had significantly direct correlation with total non-food costs (r= +0.695, P < 0.001), costs per capita (r= +0.553, P=0.009) and frequency of social class 1 or SC-1 (r= +0.437, P=0.030) while it was reversely correlated with family size (r= -0.486, P=0.025) and frequency of SC-5 (r= -0.476, P=0.029). Conclusion Although the estimated life expectancy was higher in Tehran in comparison with the other estimations of the country, considerable differences were observed between regions and districts of this city. Socioeconomic status and the level of education were among the most important SDH&aposs influencing mortality rates and LE in Tehran which was significantly different from a region to another one. Conclusively, geographical inequalities in mortality and socioeconomic status are shown to exist in Tehran area in this study and this finding emphasized on the need of more attention from policy makers of different disciplines including various ministries and Tehran municipality
