بررسي و ارزيابي انتقادات غزالي بر ابن‌سينا در مسأله‌ي حدوث و قدم عالم؛ با تكيه بر مباني سينوي

غزالي كه در بيشتر مباحث، رويكردي كلامي دارد، ابن‌سينا را به‌ دليل سه مسأله، ازجمله اعتقاد به قدم زماني عالم، تكفير كرده است. اما اين پرسش كه انتقادات وي تا چه ميزان درست بوده و آيا مي‌تواند توجيه‌گر مناسبي براي تكفير ابن‌سينا باشد، همواره مورد عنايت انديشمندان بوده است. بررسي و ارزيابي مباني و دلايل ابن‌سينا و غزالي در مسأله‌ي حدوث و قدم عالم، حاكي از اين است كه ادعاي غزالي مبني‌بر اينكه اعتقاد به قدم زماني عالم، در تقابل با معلوليت عالم و اختيار خداوند است و متون ديني نيز حاكي از حدوث زماني عالم مي‌باشند، ادعاي باطلي است؛ زيرا مشكلات و نتايج فاسدي مثل انقطاع فيض از فياض مطلق، انفكاك معلول از علت تامه و ترجيح بلامرجّح را به‌دنبال دارد كه غزالي نيز از توجيه مناسب اين اشكالات و ارائه‌ي پاسخ قانع‌كننده به آن‌ها ناتوان بوده است. ازطرف‌ديگر، بررسي مباني و دلايل ابن‌سينا بر قدم زماني عالم نيز نشان مي‌دهد كه اين اعتقاد، هيچ منافاتي با معلوليت عالم و اختيار خداوند ندارد؛ زيرا درست است كه عالم، قديم زماني است؛ اما همين عالم، به دليل ممكن‌الوجود بالذّات و واجب‌الوجود بالغير بودن و مسبوق‌بودن وجود غيري‌اش به نيستي ذاتي آن، حادث ذاتي مي‌باشد، همچنين نظريه‌ي حدوث ذاتي، از نتايج فاسدي كه مترتب بر نظريه‌ي حدوث زماني عالم است مصون مي‌باشد و علاوه بر اين، با حدوثي كه در متون ديني به آن اشاره شده نيز كاملاً سازگار است؛ بنابراين روشن مي‌شود كه انتقادات غزالي بر ابن‌سينا، نادرست و به‌دور از اصول اخلاقي حاكم بر نقد منصفانه است.

فاقد چكيده مي باشد