تحليل اشعار نسيمي شرواني در مقايسه با اشعار عطار نيشابوري در باب توحيد

مسئله توحيد و بحث وحدت از مهم ­ترين مباحث ادبيات عرفاني فارسي است. در گذشتۀ عرفان اسلامي، عارفان شاعر، از وحدت به زبان نظم سخن مي­ گفتند. نسيمي شرواني از خلفاي فضل ­الله حروفي از شاعران آذري زباني است كه به فارسي و عربي نيز شعر مي­ سروده است. اشعار فراواني در مبحث توحيد عرفاني و شهود وحدت در كثرت از او در دست است كه برخي در ظاهر مشعر به انسان خدايي است. در افق وحدت است كه سالك همه جا حتي در وجود خود، خدا را مي­ بيند. شهود وحدت در مسير عرفان عملي، در عرفان نظري وحدت وجود را نتيجه مي ­دهد. مشكل بودن تعبير از شهودهاي عرفاني ، عارفان را بر آن داشت تا از زبان نظم براي بيان مشاهدات خود استفاده كنند. گزارش عطار از شهود وحدت و تحليل آنان از وحدت وجود در مقايسه با اشعار عمادالدين نسيمي شرواني نشان مي­ دهد همان حقايقي را كه آنان در باب وحدت در قالب هاي شعري بيان نموده ­اند ، نسيمي نيز در قالب غزل و ترجيع بند و غيره به شيوائي تمام بيان كرده است. برخي از اشعار نسيمي كه در ظاهر به انسان خدايي اشعار دارد را مي­ توان شطحياتي دانست كه در اثناي سلوك از سالك سرمي­ زند و گوياي حال سكر و مقام فناي وي مي ­باشد.