سه دورۀ توليد و بازتوليد سياست در نظام اجتماعي ارامنۀ قفقاز (430303/ 1220430/ 15011220)

در طول قرن‌هاي 3 تا 15، ارمنستان قفقاز مدام تحت هجوم ملت‌ها و اقوام مختلف قرار داشت؛ از قرن چهارم تا هفتم عرصۀ رقابت ساسانيان و رومي‌ها/بيزانسي‌ها بود. سپس در طول قرن‌هاي 7 تا 11 محل منازعۀ خلافت اسلامي و امپراتوري بيزانس قرار گرفت. بعد براي دو قرن جولانگاه تركان و بيزانسي‌ها شد و سرانجام در طول قرن‌هاي 13 تا 15 نيز به ميدان تاخت و تاز مغولان و تركمانان تبديل شد. پرسش اصلي اينجا است كه سياست‌ورزي اين قوميت كوچك، كه در مقايسه با تمام ملت‌هاي مهاجم منابع تخصيصي و اقتداري محدودي داشته است را در آن موقعيت جغرافيايي و برهۀ زماني چگونه بايد فهم كرد. اتكا بر نظريۀ ساخت‌يابي و جامعه‌شناسي تاريخي مكمل آن نشان مي‌دهد كه بايد پاسخ را در انتشار هرچه بيشتر سياست‌ورزي در زمان مكان ديد. سير تاريخي سياست‌ورزي ارامنه، نشانگر حركتي تاريخي و غيرتكاملي از سوي اتكا بر منابع تخصيصي محدود در زمان مكان (دژنشيني، مالكيت ارضي، نيروي مسلح) به‌سمت منابع اقتداري (قانونگذاري، امر قدسي، ميانجيگري، ترجمه، تفسير و بايگاني، بيعت و بيعت‌نكردن، بيگانگان) و گونۀ نويني از منابع تخصيصي (وقف، پول، تجارت) است كه ويژگي هر دو گستردگي بي‌پاياني در زمان مكان است. اين نوشتار، تحول مورد نظر را در قالب سه مقطع تاريخي به تصوير مي‌كشد؛ سال‌هاي 330 تا 420، سال‌هاي سياست مبتني بر منابع تخصيصي، سال‌هاي 420 تا 1220 دوران تكوين سياست مبتني بر منابع تخصيصي كناررفتن گونۀ كهن سياست، 1220 تا 1501 دوران تثبيت سياست‌ورزي مبتني بر منابع تخصيصي.