ديپلماسي فرهنگي ايران در آسياي مركزي و قفقاز؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

بعد از فروپاشي اتحاد شوروي و استقلال كشورهاي منطقۀ آسياي مركزي و قفقاز جنوبي به‌عنوان همسايگان شمالي جمهوري اسلامي ايران، زمينه براي برقراري روابط ايران با اين كشورهاي تازه تأسيس فراهم شد. كشورهاي اين منطقه نسبت به ساير مناطق پيراموني ايران از نظر تاريخي، تمدني، قوميتي و فرهنگي با ايران نزديكي بسياري دارند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، نگاه ايران به مناطق هم‌جوار براساس مسائل فرهنگي است. ايران با استفاده از ابزار ديپلماسي فرهنگي در سياست خارجي خود تلاش مي‌كند تا نفوذ خود در كشورهاي منطقه را افزايش دهد. جمهوري اسلامي ايران در برقراري تعادل بين عوامل سخت‌افزاري و نرم‌افزاري در سياست خارجي خود هنوز نتوانسته است به سطح بالايي كه بر اساس ظرفيت‌هاي موجود مي‌تواند داشته باشد، دست يابد. ديپلماسي فرهنگي به‌دليل ويژگي غيرمستقيم و پوشيده‌اي كه در هدف‌هاي آن وجود دارد، نسبت به ديپلماسي رسمي و آشكار بر جامعۀ هدف تأثيرگذاري بيشتري دارد. در اين نوشتار براساس مفهوم ديپلماسي فرهنگي به‌دنبال بررسي فرصت‌ها و چالش‌هاي جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي منطقۀ آسياي مركزي و قفقاز جنوبي هستيم. پرسش ما اين است كه چالش‌ها و فرصت‌هاي ديپلماسي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در منطقۀ آسياي مركزي و قفقاز جنوبي چيست؟ اين فرضيه در پاسخ به اين پرسش مطرح مي‌شود: «ديپلماسي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در منطقۀ آسياي مركزي و قفقاز جنوبي در حوزه‌هاي مذهبي، زباني و تمدني داراي فرصت و در حوزۀ ايدئولوژيك و دخالت‌هاي خارجي با چالش روبه‌رو است.