از تراژدي تعذيب تا كمدي اصلاح؛ اراده قدرت و وجدان جمعي

از آغاز سده هجدهم تاكنون، اخلاق تنبيهي غرب دو دوره كاملاً متمايز را تجربه كرده است: نخست خشونت تعذيب و سپس عصر اقتصاد تنبيه. در قلمرو تنبيه مبتني‌بر خشونت، مجازات بيش از هر چيز همانند تراژدي هولناكي بود كه رسالت نابود كردن جرم را در برابر نگاه‌هاي نظاره‌گر تعذيب برعهده داشت. در مقابل، قلمروي اقتصاد تنبيه عرصه دگرگوني مفاهيم تنبيهي است. بزهكاري كه در سكوي مجازات بايد متحمل وحشيانه‌ترين رنج‌ها مي‌شد تا پيام قدرت را به وجدان جمعي مخابره كند، جاي خود را به شخصيتي داد كه علاوه‌بر حق ارتكاب جرم از حق درمان و اصلاح نيز برخوردار بود. گذار از تراژدي تعذيب به سياست اصلاح و درمان اغلب به‌منزله تلاشي براي كاهش ميزان ارتكاب جرم از طريق دگرگوني در شخصيت اخلاقي بزهكاران پنداشته شده است. بااين‌حال، شواهدي وجود دارد كه به اثبات مي‌رسانند اين جلوه از اخلاق تنبيهي برخلاف ادعا، توانايي رسوخ به جغرافياي هويت بزهكار و دگرگوني در گزاره‌هاي اخلاقي وي را ندارد. در مقابل، مي‌توان ادعا كرد كه تولد و نيز تداوم حيات نهادهاي اقامت اجباري نه به‌واسطه خصوصيت اصلاح‌گر آنها، بلكه به‌علت كاركردهاي پيچيده و پنهاني است كه عموماً در مطالعات حقوقي و جرم‌شناختي ناديده انگاشته مي‌شوند. از آن گذشته، برخلاف تصور شماري از انديشمندان نظير فوكو، دگرگوني‌هاي پيوسته در رويه‌هاي عملي كيفري را نمي‌توان تنها از زاويه تحولات ساختاري قدرت بررسي كرد؛ بلكه در اين فرايند بايد نقشي نيز براي اراده وجدان جمعي قائل شد.