روندپژوهي فرايند توسعه سياسي در ايران معاصر

اگرچه مباحث آكادميك توسعه سياسي در سطح بين‌المللي تنها قدمتي پنجاه ساله دارد، اما مطلوب‌ها و شاخص‌هاي توسعه سياسي همواره گمشده انسان بوده است. به‌ويژه در قرون اخير، تلاش‌ها و مبارزه‌هاي پيگير و پرهزينه‌اي براي دستيابي به اين شاخص‌ها در كشورها و جوامع مختلف صورت گرفته كه ايران هم از اين قاعده مستثنا نبوده و در يكصد سال اخير تغيير و تحولاتي را براي دستيابي به اين هدف تجربه كرده است. ازجمله تحولات عمده سياسي در تاريخ معاصر ايران به انقلاب مشروطه (1285)، فضاي باز سياسي ناشي از تغيير قدرت در خاندان پهلوي (1320)، ملي شدن صنعت نفت و به‌دنبال آن تشكيل دولت مردمي دكتر مصدق (1332-1329) و پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357 مي‌توان اشاره كرد كه اين امواج بيشترين نقش‌آفريني را در صحنه سياست و توسعه‌‌خواهي كشور ايفا كرده‌اند. در پژوهش پيش‌رو، با استفاده از چارچوب مدلي ساموئل هانتينگتون درخصوص امواج دمكراسيو با استفاده از روندپژوهي كه از روش‌هاي علم آينده‌پژوهي است، و با تبيين اوضاع سياسي ـ اجتماعي در دوره‌هاي مختلف در تاريخ معاصر ايران، نگاهي تحليلي به شاخص‌ها و مطلوبيت‌هاي توسعه سياسي، به‌عمل آمده است. نتايج حاصله از روش روندپژوهي نشان مي‌دهد كه با وجود زمان‌بر بودن دستيابي به فرايند توسعه سياسي، به‌علت فراهم شدن تدريجي زيربناهاي توسعه و نهادينگي آن پس از انقلاب اسلامي تاكنون، امكان بازگشت به اقتدارگرايي و شكل‌گيري امواج ضد‌توسعه‌اي در آينده در جامعه ايراني به كمترين حد ممكن خود رسيده است.