تجزيه عليت براي عملكرد دانه و خصوصيات وابسته برنج در دو آرايش كاشت

Path Analysis for Rice Grain Yield and Related Traits in Tow Planting Patterns

اين آزمايش به منظور مطالعه هم‌بستگي بين صفات و تعيين آثار مستقيم و غير مستقيم صفات مختلف بر عملكرد برنج در موسسه تحقيقات برنج كشور و درسال زراعي 1380 اجرا شد. آزمايش به صورت فاكتوريل 9 × 2 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در3 تكرار پياده شد. فاكتورهاي مورد بررسي را 9 رقم برنج به نام‌هاي: هاشمي، بي‌نام، علي‌كاظمي، سپيدرود، نعمت، خزر، تايچونگ، كانتو، يوسن و دو آرايش كاشت (15×15 و30×30 سانتي‌متر) تشكيل دادند. نتايج حاكي از معني‌دار بودن تفاوت بين ژنوتيپ‌ها و بين آرايش‌هاي كاشت و اثر متقابل آنها بود (01/P<0). اثر مستقيم تعداد خوشه در متر مربع بر عملكرد دانه در هر آرايش كاشت و در مجموع دو آرايش كاشت مثبت و معني‌دار بود (01/P<0). تعداد روز تا خوشه‌دهي اثر مستقيم و مثبتي را در هر آرايش كاشت و در مجموع دو آرايش كاشت بر تعداد خوشه در متر مربع اعمال نمود. هم‌بستگي زيست توده در مرحله خوشه‌دهي با تعداد خوشه در متر مربع تنها در آرايش كاشت 30 × 30 سانتي‌متر مثبت بود (59/0 = r). وزن دانه در بوته در هر سه حالت مورد بررسي، اثر مستقيم مثبتي بر وزن خوشه داشت. در كليه حالات مورد بررسي مساحت برگ پرچم اثر مستقيم مثبت و معني‌داري را بر وزن دانه در بوته و تعداد دانه پر داشت. در آرايش كاشت 30 × 30 سانتي‌متر، سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه افزايش يافت. طول دوره خفتگي در ارقام بومي بيشتر بود. سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه اثر مستقيم مثبتي را بر عملكرد دانه در هر آرايش كاشت و در مجموع دو آرايش اعمال نمودند. بنابر نتايج به دست آمده با افزايش تعداد خوشه در متر مربع، سرعت پرشدن دانه و طول دوره مؤثر پرشدن دانه مي‌توان به افزايش عملكرد دست يافت. هم‌چنين انتخاب براي تعداد روز تا خوشه‌دهي، وزن دانه و مساحت برگ پرچم به طور غير مستقيم و از طريق ساير صفات منجر به افزايش عملكرد خواهد شد.

An experiment was conducted at Rasht Rice Research Institute, in 2001 to study trait relationships and to determine the direct and indirect effects of different characteristics on grain yield of rice (Orgza sativa L.). A 9x2 factorial experiment in complete randomized block design with 3 replications was used. The two factors were 9 cultivars, namely: Hashemi, Ali Kazemi, Binam, Sepeedroud, Nemat, Khazar, Taichung, Chanto, and Usen, and 2 planting patterns (15x15 cm and 30x30 cm). Significant differences were detected among cultivars, between planting patterns, and their interaction effects. The direct effect of the number of panicles/m2 on grain yield was positive and significant in both planting patterns and their combined analysis. Heading date had a positive and significant direct effect on the number of panicles/m2 in both planting patterns and their combined analysis. Only in 30x30 cm planting pattern, a positive correlation was found between biomass at heading date and the number of panicles/m2. Grain weight per plant had a direct and positive effect on panicle weight in the 3 cases studied. Also, in all the cases studied, flag leaf area had positive direct effects on grain weight per plant. Grain filling rate and effective grain filling period increased in 30x30 cm planting pattern. Native cultivars demonstrated longer latent period. Grain filling rate and effective grain filling period showed positive direct effects on grain yield in both plantings. According to the results obtained, an increase in the number of panicles/m2, rate of grain filling, and effective grain filling period would enhance grain yield. Selection for heading date, grain yield per plant, and flag leaf area would also indirectly increase grain yield.