شاخصه‌هاي رويكرد تفسير عقلي شيخ طوسي با تأكيد بر آيات 83 و 149 سوره أنعام

The Particularities of Sheikhe Tuasi`s Rational Approach with an Emphasis on the Verses 14 and 83 of An`am

توجه به مقوله عقل‌گرايي و كاركرد آن در فهم متون ديني در ميان مفسران شيعه داراي قدمت بسياري است. شيخ طوسي از پيشگامان چنين رويكردي است. اين نوشتار پس از تعريف عقل و تحليل مقصود رويكرد عقل‌گرايانه در تفسير، به بررسي دلايل و زمينه‌هاي به ظهور رسيدن چنين گرايشي در تفسير با تأكيد بر دو آيه از آيات قرآن مي‌پردازد. روشن است كه مفسر براي ورود به چنين عرصه‌اي، شاخصه‌هايي را مد نظر قرار داده است. در اين پژوهش به مهم‌ترين و بارزترين عناوين اين شاخصه‌ها اشاره و سپس با محور قرار دادن مفهوم آيات 83 و 149 سوره أنعام به شرح و ذكر نمونه هر كدام پرداخته خواهد شد. وجه نوآوري اين تحقيق كشف شاخصه‌هاي عقل‌گرايي در تفسير تبيان است. از دستاوردهاي مهم اين پژوهش كه از زمره شاخصه‌هاي عقل‌گرايي در ديدگاه شيخ طوسي به‌شمار مي‌آيد، مي‌توان به مواردي مانند احتجاج و استدلال به همراه نفي تقليد در دين‌شناسي، تأويل‌گرايي به‌مثابه شاخصه بارز عقل‌گرايي در تفسير، نقد عقلاني روايات، اجتهاد و استنباط‌هاي كلامي، ارائه وجوه معنايي گوناگون براي آيات و تحليل در مباحث ادبي آيات اشاره نمود.

Rationalism and its effect in religious studies have a long background among Shiites` commentators. Sheikh Tusi may be regarded as one of the precedents in the field. The paper, describing reason and rational approach in commentary and relying on two verses of the Quran, has studied the grounds and appearance of the approach in commentary. It is clear that, when taking such an approach, a commentator would bring some norms into consideration. In this study, the most notable and dominant particularities have been referred to at first and then, the verses 83 and 149 of An`am with regard to some examples have been studied. what discovered in the study lies in national norms in the commentary of tebyan. Reasonability along with opposing imitation in religious studies, hermeneutics as an outstanding norm of rationalism in commentary, reasonable critique of traditions, ijtihad and theological inferences and giving various semantical modes of meaning for the verses and literal analysis may e regarded as Tusi`s particularities of rationalism.