پژوهشي در مكان‌يابي دروازۀ دوم يا ورودي حاكم‌نشين در مجموعۀ تاريخي ارگ بم

مجموعۀ ارگ بم مهم‌ترين اثر معماري شهر بم در استان كرمان است. اين ساختار شهري، به‌رغم انجام پژوهش‌هاي گوبه، نوربخش، عدل، و آذرنوش، هنوز آن‌چنان كه شايسته است به‌دقت بررسي نشده است. ويژگي‌هاي شهرسازي مجموعه از جمله موضوعاتي است كه در مورد آن سؤالات بي‌پاسخي مطرح است. به‌رغم اشارۀ پاره‌اي از پژوهش‌ها به تعداد و موقعيت دروازه‌ها، در خصوص دروازۀ دوم ناگفته‌هاي زيادي هست كه مستلزم تحقيقي جامع و منحصر به اين موضوع است. با فروريختن پوسته‌هاي الحاقي در اثر زلزلۀ سال 1382، آثاري آشكار شد كه ساختار اصيل اين دروازه را با ترديد‌هاي جدي مواجه كرد. به همين علت در پژوهش پيش رو با بررسي‌هاي ميداني و اسنادي در رهيافتي توصيفي‌ـ تحليلي‌ـ تاريخي به مطالعۀ اين دروازه پرداخته شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه دروازۀ دوم ساختاري ثانويه دارد و موقعيت نخستين آن در برج بزرگي در فاصلۀ 50 متري شرق است. اين دروازه‌ در زمان شكل‌گيري بارو يعني اواخر دورۀ سلوكي يا اوايل دورۀ اشكاني ايجاد شده و تا اواسط دورۀ قاجاريه حيات داشته است. تحصن دو مرتبه‌اي «آقاخان محلاتي» (1251-1257ق)، تخريب گستردۀ برج و بارو و بسته شدن اين دروازه را در پي داشت. به علت استقرار فرماندۀ قشون و ساخلو در بخش‌هاي حاكم‌نشين، براي دسترسي آسان، ورودي حاكم‌نشين به اين نقطه منتقل شد.