نقش كيفيت‌هاي طراحي شهري ادراك‌شده با فعاليت بدني ساكنان محله، نمونۀ موردي: محلات سعادت‌آباد و شهرك قدس تهران

امروزه علي‌رغم پيشرفت علوم پزشكي و بهداشت عمومي، شيوع بالاي بيماري­هاي­ غير واگير سلامت شهروندان را تهديد مي­كند و كم‌تحركي و نداشتن فعاليت بدني كافي يكي از علل اصلي آن است. نامناسب بودن محيط شهري براي حضور پياده و تحرك روزانۀ شهروندان شهرها را به محيط­هاي مشوق شيوۀ زندگي كم­تحرك تبديل كرده است. با وجود عنايت­هاي روزافزون به موضوع سلامت، بخش اعظم پژوهش­هاي بومي در حوزۀ علوم پزشكي صورت گرفته و مطالعات در حوزۀ طراحي شهري نيز اندك هستند. از اين‌ رو هدف اين پژوهش بررسي رابطۀ كيفيت طراحي شهري محيط ادراك‌شدۀ محله با انواع فعاليت بدني افراد به مثابۀ يكي از رفتارهاي مرتبط با سلامت جسماني است. روش پژوهش «كمّي» از نوع «همبستگي ميان متغيرها» است و در طرح پژوهش از آزمون معنادار بودن تفاوت ميان دو گروه مستقل استفاده شده است. بر اين اساس، دو محله با فرم شهري متفاوت در محدودۀ منطقۀ دو شهر تهران در محدوده­هاي «سعادت‌آباد» و «شهرك قدس» انتخاب گرديد. براي گردآوري داده­ها از پرسش‌نامۀ بين­المللي فعاليت بدني و پرسش­نامۀ­ بومي­‌شدۀ «سنجش پياده­رهواري محيط محله» استفاده شده كه از طريق نمونه­گيري طبقه­اي با 123 نفر از ساكنان بزرگسال (18-65 سال) دو محله به صورت مصاحبۀ رو در رو تكميل گرديده است. يافته­هاي پژوهش نشان مي­دهد كه فرم شهري محيط مسكوني مي­تواند بر رفتار فعاليت بدني ساكنان تأثيرگذار باشد، اين موضوع از طريق رابطۀ مثبت مؤلفه­هاي سازندۀ كيفيت طراحي شهري محيط ادراك‌شدۀ محله قابل توضيح است. ساكنان محله مشوق فعاليت بدني (سعادت‌آباد) فعاليت بدني بيشتري نسبت به ساكنان محلۀ مشوق كم‌تحركي (شهرك قدس) دارند. همچنين فعاليت بدني ساكنان محلۀ اول با كيفيت­هاي طراحي شهري متعددي از سه مؤلفۀ عملكردي، زيباشناختي، و زيست‌محيطي مرتبط است، در حالي كه در محلۀ دوم فعاليت بدني ساكنان كيفيت­هاي طراحي شهري اندكي براي تشويق افراد به فعاليت بدني و تحرك در محيط محله ديده مي‌شود. نتايج پژوهش حاضر مؤيد اهميت فرم شهري محيط محله و به‌تبع آن رشتۀ طراحي شهري در ارتقاي سلامت جسماني ساكنان و پيشگيري از بيماري‌هاي ناشي از كم‌تحركي افراد است.