ارزيابي نقش حياط در ارتقاي راندمان عملكردي «خانه»

در اندام خانه­هاي سنتي، به دلايل گوناگوني، گشايش (فضاي باز) ايجاد مي‌شده كه از جملۀ آن‌ها مي‌توان به عواملي چون شرايط اقليمي­، مناسبات فرهنگي و اجتماعي، و... اشاره كرد. امّا به نظر مي­رسد عوامل ديگري نيز در ايجاد اين‌گونه فضا­ها در كالبد خانه نقش داشته­اند. از جمله دلايل مهم در ايجاد چنين فضاهايي، در پيكره­بندي خانه­هاي سنتي ايران، پيشامدهاي عملكردي‌ـ فضايي است، اين موضوع مي‌تواند تأثير بسزايي بر كيفيت عملكردي اين­گونه خانه­ها داشته باشد. بر اين اساس هدف در پژوهش حاضر بررسي نقش حياط بر ارتقاي «راندمان عملكردي» خانه است. در اين خصوص منظور از راندمان عملكردي مطلوب فضا، افزايش سيركولاسيون گردشي مناسب، ايجاد يكپارچگي مطلوب، و افزايش ميزان نفوذپذيري و انعطاف‌پذيري در خانه­ها تعريف شده است. به منظور بررسي فرايند ارزيابي نقش حياط در خانه­ها و دو متغير «تعداد» و «مكان‌يابي يا موقعيت» مطلوب در اين حياط‌ها، هشت نمونۀ يك­، دو، سه، و چهار حياطه، به منظور برگزيده شد. حياط(هاي) چهار مورد از اين هشت خانهْ مركزي هستند و چهار نمونۀ ديگر حياطي(هايي) دارند كه در مركز فضا قرار ندارد و يكي از جداره­هاي حياط را ديوار كوچه يا همسايۀ مجاور تشكيل مي­دهد. ابزار مورد نظر در تجزيه‌وتحليل خانه­ها روش نحو فضا يا چيدمان فضا است كه در آن با استفاده از راهبرد كمي، به بررسي موضوع پرداخته شده است. نتايج تحقيق نشان مي­دهد كه خانه­هاي يك حياطه، كه حياط آن‌ها در مركز هندسي بنا است و چهار طرف آن نيز توده قرار گرفته است، به دلايلي، از جمله افزايش ميزان نفوذپذيري (عمق كمتر نسبت به ساير نمونه­هاي دو، سه، و چهار حياطه) و انعطاف‌پذيري بالاتر و همچنين ميزان يكپارچگي مطلوب و نيز افزايش قابليت دسترسي مناسب به فضاها در مقايسه با نمونه­هاي ديگر، عملكرد مطلوب­تري دارند.