درآمدي بر فهم اعيان‌سازي و پيامدهاي ناخوشايند آن، نمونۀ موردي: تجربۀ مستأجران درتهران

هدف از اين نوشتار مطالعه در مورد مفهوم «Gentrification» است. واژه‌اي كه از حدود نيم‌قرن پيش در بيان يكي از دغدغه‌هاي مطرح در حوزۀ مسائل شهري و اجتماعي در بافتار شهرهاي اروپا و امريكاي شمالي، به ادبيات اين حوزه‌ها وارد شد. اين واژه با برابرنهاده «اعيان‌سازي»، اغلب با اشاراتي گذرا در متون شهري و اجتماعي ايران نيز به چشم مي‌خورد و با خود ابهاماتي را به همراه آورده است. به طور مثال برخي به اشتباه آن را جزو رويكردهاي مطرح در مرمت شهري (مانند باززنده‌سازي يا نوسازي) مي‌پندارند و برخي نيز هرچند به تفاوت ماهوي آن با مفاهيم ياد شده توجه كرده‌اند؛ ولي نسبت به ميزان انطباق ابعاد آن با شرايط شهر و محله ايراني آگاهي ندارند. در اين مطالعه، نگارندگان در گام نخست، با هدف معرفي مفهوم اعيان‌سازي و رفع ابهامات موجود پيرامون اين واژه در ايران، به تاريخچه، تعاريف رايج، و سازوكار اعيان‌سازي، آن‌طور كه در جوامع شهري توسعه‌يافته تجربه و روايت شده، پرداخته‌اند. سپس به منظور درك تجربۀ اقشار آسيب‌پذير از اعيان‌سازي در بافتار يك جامعۀ ايراني، مطالعه‌اي بومي در اين خصوص انجام شده است. اين بخش از مطالعه با رويكرد كيفي به انجام رسيده است. روش جمع‌آوري داده‌ها، مصاحبه، و روش تحليل داده‌ها تحليل تماتيك (مضموني/ درون‌مايه‌اي) است. ماحصل اين مطالعه درآمدي است بر فهم اعيان‌سازي، آن‌گونه كه در متون شهرسازي و جامعه‌شناسي به آن اشاره شده و در تكميل آن، شناخت اعيان‌سازي است، به مثابۀ يكي از پيامدهاي ناخوشايند پروژه‌هاي شهري، آن‌گونه كه از سوي شهروندي اجاره‌نشين و ايراني تجربه مي‌شود. با تحليل تماتيك داده‌هاي بومي، اعيان‌سازي براي گروه مورد مطالعه محركي تنش‌زا جلوه مي‌كند و «بحران در برساخت هويت، تهديد سلامت، افزايش انزوا، بحران در دلبستگي به مكان و برساخت خاطره، و همچنين تغيير ارزش‌هاي اخلاقي اجتماع» درون‌مايه‌هاي اصلي در روايت شركت‌كنندگان در اين مطالعه و تجربه‌هاي پيامدهاي ناخوشايند اعيان‌سازي قلمداد مي‌شوند.