خاتم، رقم جديد جو آبي با سازگاري و عملكرد بالا مناسب براي اراضي شور و لب شور اقليم معتدل كشور

Khatam, a New Irrigated Barley Cultivar with Wide Adaptability in the Saline Marginal Areas of Temperateagro Argo- Climate Zone of Iran

شوري خاك و آب از مهم‌ترين تنش‌هاي غير زنده محدود‌كننده توليد محصولات كشاورزي در مناطق خشك و نيمه خشك جهان است.كشت جو آبي در اقليم معتدل كشور در سطح بيش از300 هزار هكتار انجام مي‌گيرد كه بسياري از اين مناطق با مشكل تنش شوري مواجه است. رقم جو خاتم حاصل از تلاقي رقم صحرا به عنوان پايه مادري و رقم كوير به عنوان پايه پدري در ايستگاه ورامين و انتخاب در نسل‌هاي در حال تفكيك در مزرعه آزمايشي مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر- بخش تحقيقات به‌نژادي غلات در كرجمي‌باشد. نتايج آزمايش‌هاي مقايسه عملكرد و بررسي‌هاي تحقيقي- ترويجي در اراضي با تنش شوري (EC 12-8 دسي‌زيمنس) و اراضي لب شور (EC 8-4 دسي‌زيمنس) منطقه معتدل نشان دهنده برتري رقم خاتم نسبت به ارقام شاهد مانند نصرت، والفجر، ريحان 03 بود، به طوري كه ميانگين عملكرد اين رقم حدود 600 كيلوگرم در هكتار نسبت به ميانگين ارقام شاهد برتري داشت. رقم خاتم داراي تيپ رشد بينابيني بوده و متوسط ارتفاع بوته آن تحت شرايط نرمال 90 سانتي‌متر و در شرايط تنش شوري 65 سانتي‌متر است. اين رقم مقاوم به خوابيدگي، ريزش دانه و سنبله (شكنندگي محور سنبله) بوده و عكس‌العمل آن نسبت به بيماري‌هاي زنگ زرد، سفيدك پودري و لكه قهوه‌اي جو نيمه حساس است ولي در شرايط مناطق خشك حاشيه كوير حساسيت به هيچ يك از اين بيماري‌ها مشاهده نشد. اين رقم داراي سنبله شش رديفه بوده و ويژگي اساسي آن سازگاري در مناطق شور و لب شور حاشيه كوير‌هاي لوت و نمك كه اكثراً داراي اراضي كم بازده هستند مي‌باشد.

Salinity is one of the most important abiotic stresses limiting the productivity of crop plants in arid and semiarid areas around the world. Irrigated barley is grown on about 300,000 hectares in the temperate agro-climate zone of Iran where the salinity is a major constrain of barley production. Barley cultivar Khatam is derived from the cross between cultivars Sahra and Kavir as female and male parents, respectively, at Varamin station and subsequent selection among segregating populations was done at experimental field of Seed and Plant Improvement Institute-Cereal Breeding Department in Karaj. Results of yield trials and on-farm evaluations in the temperate zone showed that under high and low salinity stress conditions (EC of 8-12 and 4-8 dS, respectively), Khatam exhibited a superior performance compared to the check cultivars Nosrat, Walfajr, Rihane 03 and its average grain yield was 600 kg higher than average grain yield of check cultivars. Khatam has facultative growth habit and its height under normal and stress conditions is 90 and 65 cm, respectively. Khatam exhibits lodging resistance and has non-shattering rachis but has moderately susceptible infection responses to yellow rust, powdery mildew and stripe disease of barley. However, under dry conditions of areas around deserts of Iran no susceptibility to these diseases is observed. Khatam is a six-rowed cultivar and its specific characteristic is adaptability to the dry conditions of saline and fairly saline marginal lands around the Loot and Namak deserts of Iran.