ارزيابي شكاف عملكردي لاين‌ها و ارقام گندم دوروم در شرايط تحقيقاتي و مزارع زارعين

Evaluation of Yield Gap of Durum Wheat Genotypes Under Research and Farmers' Fields Conditions

بررسي عملكرد گندم ديم در استان كرمانشاه طي سال‌هاي 1363 تا 1392 نشان مي‌دهد كه تغيير محسوسي كه نشان‌دهنده يك روند رو به رشد باشد مشاهده نمي‌شود و طي اين سال‌ها عملكرد گندم ديم بين 600 تا 1400 كيلوگرم در نوسان بوده است. بررسي ظرفيت قابل حصول و واقعي عملكرد، تعيين فاصله بين اين دو (Yield gap) و شناسايي عوامل محدودكننده دستيابي به عملكرد قابل حصول و توسعه راهبردهاي مناسب مي‌تواند به بهبود عملكرد ارقام زراعي كمك نمايد. در اين رابطه تعداد 12 ژنوتيپ گندم شامل نه لاين اصلاحي گندم دوروم، يك رقم جديد گندم دوروم بنام ساجي و دو رقم محلي گندم نان (سرداري) و دوروم (زردك) به عنوان شاهد در يك طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم سرارود و شرايط زارعين در سه منطقه دالاهو، سرفيروزآباد و حميل در استان كرمانشاه در سال زراعي 89-1388 مورد بررسي قرار گرفتند. بررسي عملكرد ژنوتيپ‌ها نشان داد كه رقم جديد ساجي در هر چهار منطقه، عملكردي بيشتر از ميانگين دو رقم محلي (سرداري و زردك) داشت و بسته به منطقه از 42 تا 198 درصد افزايش عملكرد نسبت به ميانگين شاهدها نشان داد. برخي از ژنوتيپ‌ها در مناطق مختلف (بجز در منطقه دالاهو) نيز عملكرد بيشتري از رقم ساجي توليد كردند كه در ميان آن‌ها ژنوتيپ شماره 8 در دو منطقه (حميل و سرارود) از ساجي برتر بودند و بقيه ژنوتيپ‌ها فقط در يك منطقه از ساجي عملكرد بيشتري داشتند. مقايسه عملكرد ژنوتيپ‌ها در ايستگاه تحقيقاتي با شرايط زراعين نشان داد كه از 35 تا 80 درصد بسته به مناطق كاهش عملكرد نسبت به ايستگاه تحقيقاتي وجود دارد. با توجه به اينكه رقم جديد گندم دوروم ساجي در بيشتر مناطق نسبت به لاين‌هاي اصلاحي گندم دوروم داراي برتري عملكرد بود مي‌توان اظهار داشت كه در حال حاضر اين رقم در مناطق مختلف استان داراي برتري است، توسعه كشت اين رقم يكي از راهكارها مي‌باشد.

Study of rainfed wheat production in Kermanshah province, Iran, during 1984-2013 indicates no clear trend in yield increasing, while rainfed wheat yield varied between 600 to 1400 kg/ha in this period. Assessment of attainable and actual yields, identify the yield gaps, limiting factors involved in achieving attainable yield and develop suitable strategies can help to improve yield productivity under rainfed conditions. In this study 12 wheat genotypes consisting of 9 durum wheat lines, one new durum wheat cultivar (cv. Saji) and two durum (Zardak) and bread (Sardari) local varieties were evaluated in a randomized complete blocks design with three replications in Sararood rainfed research station and three farmers' fields (i.e. Dalahoo, Sarfirouz abad and Homail) in Kermanshah province, Iran, during 2009-10 cropping season. Evaluation of genotypes based on mean yield indicated that the Saji cultivar produced higher yield than two local checks across four experimental sites, and out yielded the checks by 42 to 198%, depending on experimental sites. Some genotypes performed better than Saji cultivar across experimental sites (except Dalaho site), in which breeding line G8 performed better than Saji in two sites (Homail and Sararood) and others performed well in one site. Comparison of mean yield production in research station with farmers' fields indicated a decreasing yield equal to 35 to 80%, depending on experimental site, in farmers' fileds compared to research station. In regard to the results, development of cultivation of Saji durum wheat cultivar can be considered as one of the approaches to further enhance of yield productivity and to decrease of yield gap of rainfed wheat in Kermanshah province.