باززايي گياه در معرض انقراض لاله واژگون (Fritillaria raddeana) از طريق ريزنمونه‌هاي گلبرگ و برگ

Regeneration of an endangered Fritillaria (Fritillaria raddeana) species via petal and leaf explants

لاله واژگون (raddeana Fritillaria)، يكي از منحصر به‌فردترين و زيباترين گياهان خودرو و بومي ايران است. اين جنس از خانواده سوسن به ­شدت در معرض انقراض قرار دارد. گونه Fritillaria raddeana مقاوم به خشكي، مناطق سنگلاخي و شيب ­دار مي­ باشد و به ­دليل مطالعات محدود در اين گونه، انجام هر گونه پژوهش در اين گياه اهميت به‌سزايي دارد. با وجود احتمال وقوع جهش، باززايي موفقيت ­آميز پيش­نياز كليه مطالعاتي است كه بايد در گونه­ هاي رو به انقراض انجام شود. اين پژوهش كالوس ­زايي و باززايي غيرمستقيم را از كشت اندام­ هاي گلبرگ و برگ F. raddeana در محيط درون شيشه­اي­ مورد بررسي قرار داد. ريزنمونه­ هاي برگ پيش از گلدهي و ريزنمونه­ هاي گلبرگ در حالت غنچه (سبز تا زرد) برداشت شد و پس از ضدعفوني، در محيط كشت موراشيگ و اسكوگ همراه با غلظت­ هاي مختلف از اكسين و سايتوكينين كشت شدند. ريزنمونه­ ها براي القاي كالوس ابتدا در تاريكي و دماي C°18 و بعد به روشنايي با شرايط دمايي قبل انتقال يافتند. پس از واكشتِ كالوس­ها در محيط ­هاي باززايي، دما به C°20 افزايش يافت. اگرچه هر دو نوع ريزنمونه به‌دليل عدم آسيب به گياهان مادري، درصد نسبتا پايين آلودگي داخلي، تعداد و اندازه مناسب، ريزنمونه ­هاي قابل قبولي بودند، با اين­حال ريزنمونه گلبرگ داراي پاسخ ­دهي بهتر و سريع­تر به انواع تركيبات تنظيم ­كننده رشد بود. بهترين محيط كشت كالوس ­زايي (66/82%) و باززايي غيرمستقيم (66/36%) از ريزنمونه­ هاي گلبرگ، محيط MS حاوي 0/5 ميلي­گرم در ليتر ايندول بوتيريك اسيد همراه با 2 ميلي­گرم در ليتر تيديازورون تشخيص داده ­شد كه نشان­ دهنده­ برتري اين دو نوع تنظيم ­كننده در باززايي غيرمستقيم F. raddeana بود.

Fritillaria raddeana is one of the most fascinating wild flowers, belonging to Lilliaceae family, native to Iran. It is an important ornamental-medical bulbous plant, tolerant to arid conditions and stony slopes but facing extinction. There have been very few reports exist, so any studies on the species would be of great importance. Regardless of mutation occurrence, successful regeneration will be a prerequisite for further researches that must be done on the endangered plant species. This research presents an in vitro callus induction and indirect regeneration of F. raddeana via culturing petal and leaf. The leaf (before flowering) and petal (green to yellow flower buds) explants excited from plant and surface sterilized and were cultured on MS media containing different concentrations of Auxin and Cytokinin. The explants were first kept at darkness and 18ºC for callus induction, then were transferred to light condition with the same temperature. The temperature was raised to 20ºC, when the calli sub cultured into regeneration media. Although due to the low amount of bacterial and fungal contamination, conservation of parent plants, adequate and ready available explants, both petals and leaves are acceptable explants, among them petal showed better and quicker response to variable plant growth regulators. The best medium for callus formation (82.66%) and indirect regeneration (36.66%) via petal explants was MS medium supplemented with 2 mgl-1 TDZ and 0.5 mgl-1 IBA. Therefore, the mentioned plant growth regulators were more suitable than the others for indirect regeneration of F. raddeana.