تنوع عملكرد و صفات مورفولوژيكي در برخي جمعيت هاي ايراني گونه Agropyron pectiniforme

Variation of yield and morphological traits in several Iranian populations of Agropyron pectiniforme

با توجه به بالا بودن عملكرد و كيفيت علوفه در گونه Agropyron pectiniforme از اين گونه براي احياء مراتع و توليد علوفه استفاده مي‌شود. بهمنظور بررسي تنوع ژنتيكي جمعيت­هاي اين گونه، بذر 16 جمعيت از مناطق مختلف كشور جمع‌آوري شد و در ايستگاه تحقيقاتي البرز كرج در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال­هاي 84-1383 مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تفاوت بين جمعيت­ها براي كليه صفات در سطح احتمال 1 درصد معني­دار بود. جمعيت­هاي زنجان 487، تبريز 707 و گرگان 7565 با عملكرد علوفه 96 لغايت 119 گرم در بوته و عملكرد دانه 25 تا 33 گرم در بوته از لحاظ هر دو صفت پرمحصول بودند كه در بين آنها جمعيت­هاي زنجان و گرگان زودرس بودند و جمعيت تبريز وزن هزار دانه بيشتري داشت. همبستگي بين عملكرد علوفه و بذر مثبت و معني­دار بود و هر دو صفت با ارتفاع بوته، تعداد ساقه و طول سنبله همبستگي مثبت و معني­دار داشتند. با استفاده از تجزيه خوشه‌اي بهروش Ward جمعيت­ها به سه گروه تقسيم شدند كه جمعيت‌هاي خوشه1 ديررس با عملكرد متوسط، جمعيت­هاي خوشه 2 پرمحصول، متوسط­رس و جمعيت‌هاي خوشه3 كم محصول و زودرس بودند. صحت گروهبندي جمعيتها با استفاده پراكنش جمعيتها بر اساس دو مؤلفه­ اصلي اول و دوم در تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و همچنين فاصله ماهالانوبيس بين خوشه‌ها تأييد شد. نتايج نشان داد كه بيشترين فاصله ژنتيكي بين خوشه‌هاي 2 و 3 بهدست آمد و بههمين دليل جمعيت‌هاي اين دو خوشه بهعنوان والدين هيبريد در توليد واريته‌هاي تركيبي پيشنهاد شدند. جمعيت زنجان 487 با داشتن عملكرد بذر و علوفه بيشتر بهعنوان جمعيت مطلوب معرفي شد. ضريب همبستگي منتل بين ماتريس فاصله‌هاي ژنتيكي جمعيت‌ها با فاصله جغرافيايي محل جمع‌آوري آنها معني‌دار نبود. بهطور كلي نتيجه‌گيري شد كه صفات مورفولوژيكي حاوي اطلاعات مهمي براي حفاظت و بهره‌برداري از ذخائر ژنتيكي مي‌باشند و مي‌توان از آنها در برنامه­هاي به‌نژادي گياهي گونه A. pectiniformeدر آينده استفاده كرد.

Agropyron pectiniforme having moderate to high yield and quality traits is cultivated for pasture regeneration and forage production in rangelands of Iran. In order to study genetic variability in Agropyron pectiniforme based on morphological traits, 16 populations were examined in the field trial using a complete block design with three replications during 2004-2005 in Karaj, Iran. Data were collected on heading date, plant height, tiller number, spike length, forage yield, seed yield and thousand grain weights. Results showed significant differences between the populations for all of the recorded traits (P≤0.01). Populations Zangan-487, Tabriz-707 and Gorgan-7565 with averaged values of 96 to 119 g/plant and 25 to 33 g/plant had higher forage and seed production, respectively. Among them, Zangan-487 had early maturity date and Tabriz-707 had higher seed thousand grain weights. Phenotypic correlation between forage and seed yield was positively significant (P<0.01). Both traits positively correlated to plant height, tiller number and spike length. The populations were classified into three groups based on cluster analysis. Cluster number 1 contained populations with late maturity and moderate yield. The populations in cluster 2 had higher forage and seed production and populations in cluster 3 were early maturity and low productivity. Distance between the clusters were assessed using principal components analysis (PCA) and Mahalanobis Distance. Result showed higher genetic distance between clusters 2 and 3. It was suggested to use populations located in the separate clusters for improving composite varieties. The population Zangan-487 having higher both forage and seed yield was introduced as promising population for future research. Result of mantel correlation test between population’s geographical origin and matrix genetic distance of morphological traits was not significant. This finding indicated a lack of association between genetic variation and their geographic distribution. It was concluded that morphological traits provide important information for the genetic conservation and utilization of future breeding programs in A. pectiniforme.