نگرشي بر قابليت هاي توسعه كشت برنج هوازي در شرايط بحران كمبود آب در ايران

An overview on potential of aerobic rice production in water crisis conditions in Iran

پديده تغيير اقليم و گرم شدن زمين منجر به بروز تغييرات آب و هوايي شديد از جمله وقوع خشكسالي‌ در اغلب مناطق كره زمين شده است و تنش خشكي حاصل از آن از جمله عوامل مهم محدود كننده در كشت محصولات زراعي و تهديد پايداري توليد آنها، به ويژه برنج محسوب مي‌شود. با توجه به اينكه كشت و كار برنج در اغلب مناطق برنج‌خيز دنيا و از جمله ايران مبتني بر آبياري دائم (Irrigated-lowland with continous submergence) است، ضرورت تغيير اساسي و توسعه روش‌هاي مناسبي از كشت برنج در مناطق تحت بحران و يا در معرض خطر كه آب كمتري مصرف كرده و در عين حال عملكرد مناسبي نيز توليد نمايد، اجتناب ناپذير نموده است. از اين‌رو تغيير شيوه زراعت از غرقابي به هوازي با استفاده از ژنوتيپ‌هاي خاصي از برنج به نام "برنج‌هاي هوازي" كه بذر آنها به صورت خشك و در خاك غير غرقاب و كاملاً زه‌كشي شده، بدون گِلخرابي و غير اشباع كشت شده و عملكرد مناسبي توليد مي‌كنند، مي‌تواند در حفظ و پايداري توليد برنج در شرايط كشور مورد توجه قرار گيرد. نتايج تحقيقات اخير نشان داده است كه عملكرد دانه برخي از ارقام برنج هوازي با مصرف 50 درصد آب كمتر (در مقايسه با آبياري مرسوم غرقابي)، حدود 11 تن در هكتار بوده است. در ايران نيز نتايج آزمايش‌هاي مقدماتي مربوط به كشت و كار ژنوتيپ‌هاي برنج هوازي نشان داده است كه اين ژنوتيپ‌ها ضمن دارا بودن عملكرد دانه مناسب، امكان تغيير الگوي كشت از غرقابي به هوازي در مناطق مواجه با خطر كم‌آبي و حفظ توليد برنج در شرايط بحران آبي را فراهم مي‌كنند. در اين مقاله قابليت‌هاي كشت و توسعه ارقام برنج هوازي و امكان تغيير شيوه زراعت برنج از غرقابي به هوازي در جهان و ايران به صورت اجمالي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.

Global warming and climate change have created a serious changes in different regions all over the world including Iran. It has intensified drought stress and water shortage that negatively affect growth and development of crop plants including rice, and threats sustainable crop production and food security. As rice-based cropping systems mostly relied on growing irrigated-lowland rice in most of rice growing countries as well as Iran, which use large amounts of fresh water, therefore, there is a need to change the rice-based cropping systems as to use less water while mainting high productivity. Therefore, possibility for changing rice-based cropping systems from continuous irrigated system to aerobic, using aerobic rice genotypes, which have been developed for watershortage conditions could be considered in Iran. Today, a improved aerobic rice genotypes have been developed with highergrain yield about 11 t.ha-1 and less than 50% water use as compared to the irrigated lowland cultivars. Research on development and growing of aerobic rice in Iran has showed that there is potential for growing such rice genotypes in water-shortage periods as well as in rotation with other winter crops in different areas that rice can be grown but water availability is limited. Therefore, in this review, we discuss the advantages of aerobic rice development and production in different countries including Iran.